TCTM – Một video nổ pin xe đạp điện trong thang máy được lan truyền rộng rãi và nhiều người cho rằng môi trường thang máy là yếu tố gây kích hoạt vụ nổ. Tuy nhiên, các chuyên gia đã chỉ ra những hiểu lầm trong nhận định này.
Dù sự việc đã diễn ra từ ngày 8/10/2021, nhưng gần đây, trên các trang mạng xã hội video sự việc được lan truyền và tạo ra các cuộc tranh luận sôi nổi. Theo đó, sự việc xảy ra tại quận Hải Châu, tỉnh Quảng Châu, Trung Quốc, khi một cục pin xe đạp điện được đưa vào thang máy đã phát nổ và khiến một người đàn ông trong thang máy bị bỏng nghiêm trọng, sau một thời gian chữa trị, người này đã tử vong.
Video vụ nổ pin trong cabin thang máy được bàn luận sôi nổi gần đây
Nhiều bài đăng lan truyền thông tin rằng khi cục pin được đưa vào thang máy đã khiến thang máy biến thành pin từ tính và dẫn đến vụ nổ do tương tác điện tích. Những thông tin nay đã khiến nhiều người hoang mang dù không có dẫn chứng cụ thể, nhận định từ các chuyên gia hay kết luận của cơ quan điều tra.
Đoạn clip này cũng được chia sẻ rộng rãi giữa những người dùng TikTok
Nhưng điều gì thực sự đã xảy ra và gây ra vụ nổ gây chết người?
Cần phải khẳng định rằng không có báo cáo nào đề cập đến vụ nổ có nguyên nhân từ trường của pin gây ra mà các báo cáo chủ yếu nhấn mạnh đến việc xử lý và thải bỏ pin lithium đúng cách.
Các báo cáo này cũng lưu ý rằng video này đang được lưu hành để tham khảo và nâng cao nhận thức sau khi chính quyền Thượng Hải sửa đổi các quy định cấm mang xe đạp điện hoặc pin vào trong nhà hoặc thang máy.
Trước đây, chính quyền Thượng Hải đã cấm mang pin xe đạp điện vào nhà và cấm các hoạt động thương mại liên quan đến lắp ráp hoặc sửa xe đạp điện. Hành động này được thực hiện sau nhiều vụ nổ pin do sửa chữa, thay thế và các sự cố quá nhiệt.
Hãy cùng xem xét các phương tiện di chuyển cá nhân (Personal Mobility Device – PMD), những sự cố tương tự trước đây và ý kiến của các chuyên gia.
PMD là bất kỳ thiết bị nào được cung cấp năng lượng bởi động cơ điện được thiết kế để vận chuyển cá nhân. Danh mục này bao gồm xe đạp điện và xe tay ga điện. PMD phổ biến vì sự tiện lợi nhưng lại gây ra rủi ro về an toàn, đặc biệt là khi pin của chúng bị thay đổi hoặc bảo dưỡng không đúng cách.
Sơ đồ hệ thống dây điện của pin xe đạp điện
Pin xe đạp điện, thường là pin lithium-ion (Li-ion) có một số thành phần chính là:
1. Cực âm (Cathode): Làm bằng oxit kim loại liti.
2. Cực dương (Anode): Thường được làm bằng lithium graphite.
3. Tấm ngắn (Separator): Ngăn không cho các điện cực tiếp xúc trực tiếp với nhau trong khi vẫn cho phép dòng ion chảy qua.
4. Chất điện phân (Electrolyte): Tạo điều kiện cho các ion lithium di chuyển giữa cực âm và cực dương.
Các thành phần này hoạt động cùng nhau để lưu trữ và giải phóng năng lượng điện thông qua một loạt các phản ứng hóa học được kiểm soát.
Nghiên cứu và phân tích của chuyên gia về các sự cố tương tự cho thấy vụ nổ trong video là do tình trạng của pin chứ không phải do bất kỳ đặc tính nào của thang máy. Sau đây là những điểm chính từ các nghiên cứu và sự cố liên quan:
Ông Muhammad Irfan Danish Azhar ở một mình trong thang máy với chiếc PMD của mình khi nó bốc cháy vào ngày 3 tháng 6 năm 2021. (Ảnh: Hồ sơ Lianhe Zaobao)
Cái chết của Muhammad Irfan Danish Azhar ở Singapore được coi là một tai nạn bất ngờ do PMD đã được sửa chữa và thay đổi bốc cháy trong thang máy. Thiết bị được cấp nguồn bằng pin không tương thích và đã được sửa đổi mà không có hệ thống quản lý pin (Battery Management System – BMS) phù hợp, dẫn đến quá nhiệt và phát nổ.
Sạc quá mức và sửa đổi pin có thể bị bỏ qua các cơ chế an toàn, gây ra hiện tượng mất kiểm soát nhiệt. Điều này dẫn đến nhiệt độ quá cao, giải phóng khí dễ cháy và nguy cơ nổ.
Quá trình thoát nhiệt diễn ra theo ba giai đoạn:
(1) Pin quá nóng do các nguyên nhân như hình thành đoản mạch bên trong do lỗi ngăn (cell) hoặc nhiễm bẩn
(2) Nhiệt độ tăng nhanh bên trong pin Lithium, gây ra phản ứng tỏa nhiệt và giải phóng khí dễ cháy
(3) Mức nhiệt đủ lớn dẫn đến sự đốt cháy các khí này, gây ra vụ nổ.
Pin Lithium dễ bị mất kiểm soát nhiệt, một tình trạng mà nhiệt độ quá cao khiến pin quá nóng và có thể phát nổ.
Thanh tra nhà nước Adam Nakhoda tại Singapore khuyến cáo chỉ nên sử dụng PMD được chứng nhận và đã đăng ký với cơ quan có thẩm quyền, điều này rất quan trọng đối với sự an toàn. Các chứng nhận này đảm bảo rằng hệ thống pin và các thành phần điện đáp ứng các tiêu chuẩn an toàn.
Các chuyên gia nhấn mạnh những rủi ro cháy nổ liên quan đến pin Lithium năng lượng cao trong xe điện. Sự thoát nhiệt trong những loại pin này có thể gây ra cháy nổ trong những điều kiện khắc nghiệt, chẳng hạn như sạc quá mức.
Các thử nghiệm quy mô đầy đủ cho thấy hiện tượng mất kiểm soát nhiệt trong bộ pin dẫn đến cháy lan nhanh và khó dập tắt do thiết kế của bộ pin. Các đánh giá chỉ ra rằng việc xử lý và sửa đổi pin PMD không đúng cách làm tăng đáng kể nguy cơ bỏng và hỏa hoạn.
Do đó, người sử dụng cần đặc biệt lưu ý tầm quan trọng của việc sử dụng pin đúng cách và tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn để ngăn ngừa các sự cố.
Từ các thông tin trên, tuyên bố rằng thang máy có thể biến thành pin từ tính do điện tích của pin xe đạp điện là sai lệch và không có bất kỳ cơ sở khoa học nào. Vấn đề thực sự nằm ở việc sửa đổi và sạc quá mức pin, có thể dẫn đến hiện tượng mất kiểm soát nhiệt và nổ. Việc bảo dưỡng đúng cách, sử dụng các thiết bị được chứng nhận và tuân thủ các tiêu chuẩn an toàn là rất quan trọng để ngăn ngừa những sự cố nguy hiểm như vậy.
Ngoài pin dùng cho xe điện, các loại pin như pin các thiết bị điện tử, điện máy, các loại pin sạc dự phòng,… cũng có nguy cơ gây nguy hiểm. Do đó, việc sử dụng thiết bị đảm bảo nguồn gốc, đạt quy chuẩn – tiêu chuẩn và sử dụng đúng cách là điều cần thiết. Điều này cũng áp dụng đối với thiết bị điện dự phòng cho thang máy.
Không chỉ Thượng Hải, Trung Quốc ra lệnh về việc cấm mang pin/xe điện vào thang máy và mang lên các căn hộ chung cư, việc này cũng được khuyến cáo tại nhiều quốc gia sau các sự cố đáng tiếc pin nổ gây hỏa hoạn. Việc mang pin/xe điện vào trong thang máy và không may gặp sự cố cháy nổ, không gian chật hẹp của cabin thang máy khiến nạn nhân không có cách thoát ra khỏi phạm vi vụ nổ và bị ảnh hưởng nghiêm trọng hơn về sức khỏe.
Tài liệu tham khảo:
Rashmitha Diwyanjalee, Analyzing Viral Claims About E-Bike Battery Explosions In Lifts!, Fact Crescendo, 2024.
