TCTM – Sau sự cố trục trặc hàng loạt hệ thống sưởi ấm tại các tòa nhà cao tầng ở Nga ảnh hưởng tới hàng nghìn người, người dân nước này còn phải đối mặt với một bất hạnh mới: không có thang máy để sử dụng.
Sự cố hệ thống sưởi ấm nói trên diễn ra sau một loạt vụ tai nạn phòng nồi hơi và trạm biến áp, có thể do nhiệt độ lạnh bất thường.
Người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov cho biết vấn đề trục trặc hệ thống sưởi ấm là do nhiệt độ xuống thấp bất thường cũng như cơ sở hạ tầng thành phố cũ kỹ, chưa được bảo dưỡng đầy đủ trong bối cảnh chương trình cải tạo nhà ở đang diễn ra.
Ông Peskov lưu ý rằng không thể nâng cấp ngay lập tức tất cả đường ống và các thành phần khác của cơ sở hạ tầng thành phố. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh rằng dù sẽ mất nhiều thời gian, có lẽ hơn 15 năm, nhưng việc cải tạo cuối cùng cũng sẽ hoàn thành.
Theo tính toán của Chính phủ Nga, dự kiến đến năm 2025, cứ mỗi 5 thang máy trên cả nước sẽ có một chiếc hết niên hạn sử dụng, tỉ lệ là 20%. Và sẽ chưa thể thay thế toàn bộ bởi lý do đơn giản: Không có tiền.
“Người Nga có thể sẽ không có thang máy để sử dụng” – Liên đoàn Thang máy Quốc gia Nga NLU chia sẻ với truyền thông. “Cứ 5 thang máy sẽ có 1 chiếc hết niên hạn sử dụng trong năm tới, nhưng chúng sẽ chưa thể thay thế.” Niên hạn thang máy tại Nga là 25 năm.
Trong các chung cư và công trình công cộng tại Nga có tổng khoảng 550 nghìn thang máy đang sử dụng. Trong năm tới, khoảng 100 nghìn thang máy sẽ hết hạn theo quy định và cần thay thế trước tháng 2/2025 để đảm bảo an toàn.
Tuy nhiên, gần một nửa trong số này đang nằm trong danh sách không có tiền để thay thế. Điều đó đồng nghĩa với việc hàng triệu người dân sống trong các khu chung cư sẽ gặp nguy hiểm. Dù thực tế, kỳ hạn cho việc thay thế này ban đầu được ấn định là năm 2020 và được gia hạn đến 2025.
Chắc chắn không thể gia hạn thêm một lần nào nữa bởi nguy cơ mất an toàn thang máy. Hoặc thay thế, hoặc ngừng hoạt động thang máy. Và đây là một chủ đề gây bùng nổ xã hội: Làm sao có thể để những cư dân trong nhà, đặc biệt là những người về hưu, không có thang máy?
Hàng chục nghìn chiếc thang máy có tuổi thọ hơn 30 năm chưa thể thay thế do không có tiền
Thời hạn đã đến nhưng các chủ sở hữu tòa nhà góp tiền để thay thế thang máy cũ vào tài khoản đặc biệt (special account) đã không thể tích lũy đủ số tiền cần thiết.
Những tài khoản này đã tồn tại từ năm 2014 ở những ngôi nhà không nằm trong hệ thống sửa chữa lớn để cư dân của các tòa chung cư bắt đầu góp tiền cho sửa chữa lớn. Nhưng 10 năm đã trôi qua, không một tòa nhà nào có thể tiết kiện đủ để thay thế dù chỉ một chiếc thang máy. Mà những tòa nhà này đều có số thang máy nhiều hơn con số 1.
“Năm 2022, chúng tôi tính toán rằng để thang máy được thay thế bằng số tiền tích lũy trong Tài khoản đặc biệt, cư dân cần phải đóng góp trong 13 năm” – Chủ tịch Hiệp hội Các công ty Dịch vụ Bất động sản (AKON), ông Nikita Chulochnikov cho biết.
Một nhóm khác, khoảng 40 nghìn thang máy trong các tòa chung cư được đưa vào chương trình sửa chữa lớn cũng không đủ tiền để thay thế. Với nhóm này, người dân đóng góp vào “nồi chung” của quận hoặc khu vực, nhưng khó khăn tài chính vẫn xảy ra, số tiền chưa đủ.
Sẽ không thể gia hạn thêm thời gian bởi lẽ ngay bây giờ, tai nạn thang máy đã xảy ra ngày càng thường xuyên.
Trung bình mỗi năm có khoảng 30 vụ tai nạn thang máy xảy ra trên cả nước, 10 – 15 người chết và khoảng 30 – 40 người bị thương.
Giữa năm 2024, Văn phòng Công tố nước này đã báo cáo rằng có 59 địa phương trên toàn Liên bang Nga có nguy cơ mất an toàn thang máy ảnh hưởng đến sức khỏe và tính mạng của người dân. Tại các địa phương này, khoảng 47 nghìn thang máy sắp hết hạn sử dụng nhưng chưa có kế hoạch thay thế.
Hơn thế, hiện nay mỗi năm có khoảng 20 nghìn thang máy trong các tòa chung cư được thay thế trên toàn quốc. Nếu tốc độ thay thế thang máy tiếp tục giữ nguyên, các chuyên gia cho rằng sẽ có hàng chục nghìn thang máy buộc phải ngừng hoạt động trong thời gian tới – một tương lai rất gần. Chưa kể, mỗi năm sẽ có thêm khoảng 10 nghìn thang máy tiếp tục hết hạn, bổ sung vào danh sách cần thay thế nói trên.
Rất nhiều thang máy tại Nga đã phải ngừng hoạt động do không đủ điều kiện về an toàn, quá niên hạn sử dụng
Các nhà máy sản xuất thang máy chưa hoạt động hết công suất nhưng hiện lại đang không có doanh thu. Giá thang máy đã tăng gấp rưỡi trong hai năm qua, cộng với chi phí lắp đặt và tháo dỡ chiếc thang máy cũ, tổng chi phí này quá lớn để thu được từ cư dân.
Ngân sách thấp cho sửa chữa lớn là bài toán hóc búa.
“Không có đủ kinh phí để sửa chữa lớn. Giải pháp là tăng tỷ lệ đóng góp cho sửa chữa lớn hoặc ngân sách liên bang hỗ trợ. Nếu không, chắc chắn sẽ có tai nạn. Một thảm họa sẽ nổ ra và có thể so sánh với những gì đang xảy ra hiện nay ở dịch vụ công cộng và mạng lưới sưởi ấm trong hệ thống nhà ở.” – Phó chủ tịch Ủy ban Duma Quốc gia về Nhà ở và Dịch vụ xã hội Svetlana Razvorotneva cho biết.
Hàng trăm nghìn chiếc thang máy cũ quá niên hạn trên khắp nước Nga
Nhưng Bộ Tài chính vẫn im lặng. Bù lại, Phòng Thương mại và Công nghiệp đã đưa ra một giải pháp vô tiền khoáng hậu để giải quyết các vấn đề chung: chuyển các căn hộ đã tư nhân hóa của các cư dân có thu nhập thấp sang sở hữu của thành phố.
Quốc hữu hóa nhà ở “thông qua các biện pháp khuyến khích kinh tế” – khuyến khích này có thể được hiều là tăng gấp bốn lần số tiền thanh toán và rõ ràng, tiền sẽ được trích từ cư dân dưới hình thức trả tiền thuê nhà.
Chủ tịch NLU cho biết Cộng đồng Thang máy chuyên nghiệp đã phát triển một chương trình thay thế nhanh thang máy bằng công cụ thanh toán trả góp, nhưng các ngân hàng Nga không muốn tham gia vào chương trình này.
Trong hoàn cảnh hiện nay, các chuyên gia tại quốc gia này cho rằng cần tiến hành:
1. Chuyển cơ chế cấp vốn sửa chữa lớn sang trả sau.
2. Tạo cơ chế cấp vốn sửa chữa lớn bằng nguồn vốn vay, được bảo lãnh từ vốn nhà nước, cho phép huy động vốn với lãi suất ưu đãi.
3. Quỹ sửa chữa lớn hiện lên tới 100 tỷ rúp (tương đương 25.000 thang máy), được thu từ cư dân dưới hình thức đóng góp cho những sửa chữa lớn và chưa chi tiêu nên được sử dụng cho sửa chữa lớn trên cơ sở hoàn trả.
4. Sử dụng Hệ thống Thông tin Quốc gia NIS (National Information System) về Nhà ở và Dịch vụ xã hội, tạo điều kiện đưa ra các quyết định chính đáng tại Đại hội chủ sở hữu. Điều này cho phép phê duyệt chương trình sửa chữa lớn riêng cho từng ngôi nhà trên cơ sở khả năng tài chính của cư dân.
5. Trường hợp có kinh phí sửa chữa lớn thì giao trách nhiệm thực hiện cho Công ty quản lý hoặc Hội chủ nhà/hợp tác xã nhà ở. Tất cả các biện pháp này sẽ cho phép giải quyết các vấn đề hiện có trong việc sửa chữa lớn tòa nhà, và thang máy là một phần không thể thiếu.
Qua thực tiễn của nước Nga, chúng ta thấy rằng sự hoạch định một chiến lược chủ động “nội lực” quốc gia là việc hết sức nghiêm túc và cấp thiết. Đặc biệt là đối với một ngành có ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội như thang máy.
