TCTM – Theo thời gian, hiệu suất hoạt động của thang máy có thể giảm hoặc vận hành không còn an toàn do các hỏng hóc, hao mòn của linh kiện thiết bị. Khi đó, hiện đại hóa thang máy là lựa chọn tối ưu chi phí và gia tăng các lợi ích xã hội.
Theo thống kê so sánh vòng đời của thang máy, thang cuốn và một số thiết bị vận chuyển khác như ô tô, máy bay, tàu hay cáp treo thì thang máy, thang cuốn nổi bật với vòng đời trên 30 năm. Trong khi đó, các thiết bị như tàu, cáp treo có vòng đời trên 25 năm, máy bay có vòng đời trên 15 năm,… Đây là thông tin được ông Eric Darmenia – Thư ký Hiệp hội Thang máy Châu Á – Thái Bình Dương (PALEA) trình bày tại Hội thảo Thông tin Quốc tế PALEA/VNEA diễn ra vào tháng 10/2023 tại Hà Nội.
Vòng đời trung bình của một số thiết bị vận chuyển. Nguồn: Tham luận Thư ký PALEA Eric Darmenia
Theo ông Eric Darmenia, có thể thấy thang máy và thang cuốn là một trong những phương tiện vận chuyển có vòng đời lâu nhất, dài nhất khi so với một số thiết bị vận chuyển khác. Điều này cũng đặt ra những thách thức trong quá trình sử dụng cần đảm bảo thực hiện các công việc như bảo trì – bảo dưỡng, sửa chữa – nâng cấp thang máy để đạt được tối đa tuổi thọ thiết bị.
Các thiết bị, linh kiện trong thang máy đều dần đến giới hạn lão hóa, hao mòn theo thời gian, các mốc này thường rơi vào 10 – 15 năm tùy theo tính chất riêng của từng loại thiết bị, linh kiện và chất lượng thiết bị ban đầu.
Ngoài thời điểm này, tùy theo thực tế sử dụng sẽ có những thiết bị, linh kiện cần được thay thế sớm hơn hoặc trang bị thêm các tính năng, công nghệ hoặc thiết bị mới cho thang máy để đáp ứng các yêu cầu về an toàn thang máy hoặc nhu cầu về tính thẩm mỹ của chủ sở hữu.
Đó là những tình huống mà thang máy cần được “hiện đại hóa” hay còn các cách gọi khác như sửa chữa lớn, đại tu, nâng cấp thang máy.
Hai trong số những thang máy tại tháp Eifel (Paris, Pháp) được lắp đặt từ năm 1889 nhưng đến nay vẫn hoạt động nhờ những cuộc đại tu để duy trì chất lượng vận hành
Việc hiện đại hóa thang máy thực hiện theo thời hạn được khuyến cáo của nhà sản xuất hoặc tiêu chuẩn sở tại của từng quốc gia/khu vực. Ngoài ra, việc hiện đại hóa thang máy cũng có thể được tiến hành sớm hơn thời hạn sử dụng đã định, theo nhu cầu của chủ sở hữu, tình trạng thực tế của thiết bị hoặc yêu cầu của luật pháp hiện hành.
Quyết định hiện đại hóa thang máy được chủ sở hữu đưa ra trên cơ sở kết luận, khuyến nghị của tổ chức dịch vụ chuyên trách sau khi đánh giá sự phù hợp của thang máy.
– Hiện đại hóa theo nhu cầu của chủ sở hữu: Thường liên quan đến tính thẩm mỹ hoặc bổ sung thêm các tính năng mới.
– Hiện đại hóa theo tình trạng thực tế của thiết bị: Thường xảy ra khi thực tế thiết bị, linh kiện có dấu hiệu hỏng hóc hao mòn, tình trạng gặp lỗi liên tục,…
– Hiện đại hóa theo yêu cầu của luật pháp hiện hành: Thang máy là thiết bị có yêu cầu an toàn cao và thay đổi nhanh chóng nhờ sự phát triển của công nghệ, tự động hóa, do đó, luật pháp tại các quốc gia cũng liên tục cập nhật các quy chuẩn, tiêu chuẩn để gia tăng mức độ an toàn cho thang máy.
Tùy theo nhu cầu và yêu cầu hiện đại hóa thang máy đến từ nguồn nào, sẽ có các công việc chính kèm theo tương tự.
Các công việc chính khi hiện đại hóa thang máy dựa trên đề xuất của đơn vị bảo trì, kiểm định thang máy dựa trên tình trạng của thiết bị bao gồm:
– Lắp đặt cửa cabin thang máy
– Lắp đặt hệ thống thông báo
– Thay thế các thiết bị đo quá tải trong cabin
– Đổi mới hệ thống chiếu sáng trên tường
– Thay thế cáp, tủ điện,…
– Bộ hãm an toàn, bộ khống chế vượt tốc, puli bộ khống chế vượt tốc, cơ cấu căng cáp bộ khống chế vượt tốc,…
Nguyên nhân của việc thay thế các linh kiện này đến từ nhiều nguồn khác nhau, chẳng hạn như đổi mới thang máy cũ, thay thế thiết bị cũ, phụ tùng thay thế không thể cung cấp hoặc áp dụng công nghệ mới cho thang máy cũ.
Thay thế linh kiện, thiết bị giúp đảm bảo an toàn, tăng hiệu suất hoạt động của thang
Chẳng hạn như Cục Dịch vụ Cơ Điện Hồng Kông (EMSD) đã đưa ra 7 giải pháp trang bị bổ sung, nâng cấp an toàn thang máy nhằm khuyến nghị các chủ sở hữu nâng cấp nhằm đáp ứng yêu cầu an toàn thang máy hiện tại, bao gồm:
– Hệ thống phanh dẫn động 2 má;
– Hệ thống chống thang di chuyển bất thường (UCMP);
– Bảo vệ cabin vượt tốc chiều lên (ACOP);
– Khóa cửa cabin và bảo vệ an toàn mép cửa;
– Cuộc gọi nội bộ và máy quay an ninh;
– Công tắc bảo vệ va chạm;
– Cứu hộ tự động.
Còn đối với thang cuốn, băng chuyền thường bao gồm việc thay thế: xích bậc thang, đai lan can, xích dẫn động lan can,… Các bộ phận này có tần suất thay thế cao hơn hẳn do bị tác động bởi thời tiết, độ giãn dài hoặc do bảo trì không đầy đủ – chính xác.
Yêu cầu hiện đại hóa của chủ sở hữu tòa nhà lại thường là để thay thế hoặc đổi mới thiết bị. Phần lớn các thay đổi này liên quan đến tính thẩm mỹ, các bộ phận đã lão hóa rõ ràng và nhìn thấy được. Những cách hiện đại hóa phổ biến nhất bao gồm:
– Thay thế hoàn toàn cabin hoặc bảng điều khiển trên cabin
– Thay thế hoàn toàn cửa trên các tầng
– Đổi mới các bộ phận có thể nhìn thấy trên sàn cabin, nóc cabin
Ngoài ra, nguyên nhân chủ sở hữu tòa nhà yêu cầu hiện đại hóa thang máy với quy mô lớn thường có liên quan đến các sự cố lặp đi lặp lại, giá phụ tùng thay thế tăng hoặc sự gián đoạn kéo dài của chuỗi cung ứng phụ tùng thay thế. Việc này có thể thấy với các thiết bị lâu năm có công nghệ hoặc thiết kế độc quyền của một số đơn vị cung cấp, việc thay thế linh kiện không đáp ứng khả năng thích ứng hệ thống thiết bị.
Trước đây, tại Việt Nam chưa có quy định cụ thể về tuổi thọ của linh kiện thiết bị trong thang máy, do đó, hầu hết các yêu cầu hiện đại hóa thang máy thường do đơn vị dịch vụ thang máy đánh giá thiết bị và đề xuất với chủ sở hữu hoặc mong muốn của chủ sở hữu về tính thẩm mỹ, trang bị thêm tính năng mới.
Nhận định được tầm quan trọng của việc có một tài liệu dựa trên nghiên cứu và khảo sát thực tế nhằm đưa ra các khuyến nghị thay thế, nâng cấp thang máy, Hiệp hội Thang máy Việt Nam đã lập đề án xây dựng tiêu chuẩn cơ sở (TCCS) ngành.
Trong đó, TCCS đầu tiên liên quan đến Yêu cầu an toàn chung trong quản lý, sử dụng, bảo trì và sửa chữa thang máy đã có riêng nội dung về Khuyến cáo tuổi thọ thiết bị hao mòn nhanh của thang máy và Khuyến cáo tuổi thọ các thiết bị chính của thang máy.
Ngoài ra, những lưu ý liên quan đến an toàn lao động, chất lượng kỹ thuật, đơn vị dịch vụ,… trong công tác hiện đại hóa cũng cần đặc biệt lưu ý. Đọc thêm tại: Những lưu ý quan trọng trong hiện đại hóa thang máy
