TCTM – Thực tế, số vụ tai nạn liên quan đến thang máy mà trực tiếp người lao động hay người sử dụng phải hứng chịu là không nhỏ. Đã đến lúc chúng ta nên xem xét lại đưa thang máy vào danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện.
Theo quy định tại Điều 7 Luật Đầu tư 2020, ngành, nghề kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng điều kiện vì lý do an ninh quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng.
Ngành nghề kinh doanh có điều kiện được hiểu là khi chủ thể kinh doanh các ngành nghề này cần phải đáp ứng một số điều kiện nhất định mới được phép kinh doanh hay cung cấp dịch vụ, hàng hóa ra thị trường. Đó là các điều kiện về vốn, điều kiện về chứng chỉ hành nghề, điều kiện xin giấy phép con, điều kiện về chứng nhận đủ điều kiện hoạt động.
Cho tới thời điểm hiện tại, Việt Nam hiện có 227 ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Trong đó, danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện về chứng chỉ hành nghề như: Giám sát thi công xây dựng công trình; khảo sát xây dựng; dịch vụ thiết kế phương tiện vận tải,…
Những ngành nghề có điều kiện về chứng chỉ hành nghề nói trên có rất nhiều điểm tương đồng đối với ngành, nghề thang máy. Tuy nhiên, mặc dù được quy định nằm trong nhóm sản phẩm, hàng hóa có khả năng gây mất an toàn (Nhóm 2, Bộ Công thương quản lý) nhưng thang máy vẫn nằm ngoài danh mục ngành, nghề có điều kiện thì chúng ta không thể có đội ngũ nhân lực lao động được chuẩn hóa. Khi đó, bài toán về giải quyết tận gốc việc mất an toàn trong quá trình lắp đặt, bảo trì hay sử dụng thang máy vẫn sẽ chưa có lời giải!
Tại Hội thảo “Định hướng phát triển ngành thang máy trong bối cảnh toàn cầu hóa” mà Hiệp hội Thang máy Việt Nam mới tổ chức trong khuôn khổ Vietnam Elevator Expo 2022, Tiến sĩ Hà Tất Thắng, Cục trưởng Cục An toàn lao động, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội nêu quan điểm:
“Chúng ta cần đề xuất với các bộ, ngành, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét đưa sản xuất kinh doanh, bảo trì thang máy vào danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện. Cần tham khảo trên cơ sở kinh nghiệm của các nước phát triển.”
Tiến sĩ Hà Tất Thắng: Thực tiễn tại Việt Nam, những ngành nghề có ảnh hưởng tới an ninh an toàn cho người dân cần phải đưa ra điều kiện để quản lý chặt chẽ.
Trao đổi với phóng viên Tạp chí Thang máy, Tiến sĩ Nguyễn Chí Trường, Vụ trưởng Vụ Kỹ năng nghề, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội chia sẻ:
“Theo quy định của pháp luật thì những công việc ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động, an toàn lao động của người lao động và cộng đồng xung quanh phải có chứng chỉ nghề quốc gia để khẳng định rằng là anh có tính chuyên nghiệp, có chuyên môn để đảm bảo rằng sẵn sàng tham gia vào quá trình sản xuất, bảo trì, bảo dưỡng, sửa chữa, lắp đặt đảm bảo an toàn.
Đây là vấn đề chúng ta chưa làm được bởi vì đối với ngành thang máy thì nghề bảo trì, bảo dưỡng, sửa chữa,… chưa được chuẩn hóa.”
Tiến sĩ Nguyễn Chí Trường: Chưa xây dựng được tiêu chuẩn kỹ năng nghề quốc gia thì chúng ta lại chưa thể chuẩn hóa.
Cũng theo Tiến sĩ Nguyễn Chí Trường thì Nghị định 31/2015/NĐ-CP của Chính phủ đã quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật việc làm thì những công việc ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn sức khỏe của cá nhân người lao động hoặc cộng đồng bắt buộc người lao động phải có chứng chỉ kỹ năng nghề quốc gia. Nhưng ngành thang máy thì chưa thuộc quy định này.
Nhà giáo ưu tú, Tiến sĩ Phạm Xuân Khánh, Chủ tịch Hội đồng trường Cao đẳng nghề Công nghệ cao Hà Nội (HHT) cũng nêu thực trạng của ngành thang máy hiện nay:
“Chúng ta mới tuyển các sinh viên tốt nghiệp các ngành điện, điện tử, cơ khí, điều khiển,… nhưng đào tạo chuyên về thang máy thì chúng ta chưa được cấp phép nên chưa có. Đã có nhiều thông tin mà báo chí đưa về việc thang máy bị rơi do không bảo trì thang máy hoặc quá hạn,… Đây là những vấn đề mang tính thách thức mà hiện nay chúng ta đang phải đối đầu.”
Cũng theo Tiến sĩ Khánh, hiện câu chuyện nhân lực của ngành thang máy đang theo kiểu mạnh ai nấy làm. Với những doanh nghiệp có tiềm lực, có đủ sự quan tâm tới chất lượng sản phẩm, dịch vụ và độ an toàn cho cả người lao động lẫn khách hàng thì mới quan tâm phối hợp đào tạo. Còn lại khá nhiều doanh nghiệp dùng nhân lực theo kiểu “ăn xổi”. Chỉ có một quy định bắt buộc rằng nhân lực phải có chứng chỉ, khi đó hệ thống đào tạo mới được cấp mã ngành, người lao động trong ngành mới có được sự đào tạo cơ bản và được sát hạch theo tiêu chuẩn.
Tiến sĩ Phạm Xuân Khánh: Các doanh nghiệp chỉ nên sử dụng lao động đã qua đào tạo.
Ông Masaki Horaguchi từ Công ty Dịch vụ Thang máy Nhật Bản (JES) có quan điểm rất thẳng thắn khi được hỏi về vấn đề này:
“Thị trường thang máy Việt Nam đang phát triển nhưng tôi thấy các quy định thì đang chưa được thực hiện. Ở Việt Nam, bất kì nhân viên kỹ thuật nào cũng có thể bảo trì thang máy mà không cần chứng chỉ, không cần thuộc công ty thang máy nào và không cần kiểm tra lý lịch. Ai muốn làm đều có thể làm. Điều này thì tốt cho thị trường tự do nhưng tôi không nghĩ là nó sẽ đưa ra kết quả tốt cho khách hàng, những người sử dụng thang máy.”
Ông Masaki Horaguchi – JES: Về lâu về dài đây là một điều rất rủi ro khi chính phủ không áp dụng quy định nào đối với vấn đề kiểm soát, đánh giá trình độ nhân lực ngành thang máy.
Những ý kiến trên và thực tế cũng cho thấy, nếu đưa thang máy vào danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, cụ thể là điều kiện có chứng chỉ hành nghề, sẽ tạo ra điều bắt buộc mà các doanh nghiệp phải thực hiện: chuẩn hóa lao động! Chính từ yếu tố cốt lõi này, nhân lực ngành thang máy sẽ có trình độ và đạo đức nghề nghiệp được nâng cấp, được giám sát, giảm thiểu tai nạn lao động, tai nạn trong quá trình sử dụng.
Trong bối cảnh hiện nay, khi chúng ta không có quy định điều kiện lao động ngành thang máy, thang cuốn phải có chứng chỉ hành nghề thì tình trạng cát – vàng lẫn lộn vẫn đang diễn ra phổ biến ở nhiều doanh nghiệp. Ở góc độ người lao động, nó tạo ra sự bất bình đẳng khi cơ hội việc làm và quyền lợi thu nhập không có sự khác biệt. Ở góc độ doanh nghiệp, doanh nghiệp chân chính, đàng hoàng sẽ bị những doanh nghiệp làm ăn kiểu chộp giật, sử dụng lao động thời vụ có trình độ năng lực, đạo đức thấp gây ảnh hưởng. Người tiêu dùng sẽ phải chịu thiệt thòi khi không biết làm cách nào để lựa chọn được những dịch vụ tốt, giám sát năng lực kỹ thuật viên dựa vào đâu?
Bên cạnh đó, khi không chuẩn hóa được đội ngũ lao động thì sự khập khiễng về trình độ, năng lực, nhận thức,… sẽ khó có thể tạo ra năng suất cao trong ngành và đưa ngành thang máy, thang cuốn phát triển bền vững.
Các quốc gia trên thế giới nơi có ngành thang máy phát triển, ngoài việc áp dụng các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật khắt khe thì việc đào tạo, cấp phép, giám sát nhân lực trong ngành cũng rất được coi trọng. Nhiều nơi, đã coi ngành thang máy là ngành nghề kinh doanh có điều kiện. Việc đào tạo, sát hạch và cấp chứng chỉ hành nghề được coi là yếu tố bắt buộc để tham gia vào công việc trong ngành thang máy.
Tại Nhật Bản, các kiểm định viên thang máy phải được cấp phép theo Luật Tiêu chuẩn Xây dựng Nhật Bản (The Building Standard Law of Japan – BSLJ). Quá trình đào tạo sẽ do Trung tâm Thang máy và Thiết bị xây dựng Nhật Bản thực hiện. Sau khi hoàn thành khóa đào tạo và vượt qua kỳ kiểm tra, các học viên được cấp chứng chỉ kiểm định thang máy.
Tại Hàn Quốc, mặc dù ngành thang máy không có nhiều sức hút đối với lao động bản địa nhưng các yêu cầu phải trải qua đào tạo, sát hạch và có chứng chỉ để được lao động trong ngành thang máy, thang cuốn là bắt buộc. Hàn Quốc cũng có nhiều cơ sở đào tạo về ngành kỹ thuật thang máy ở cấp độ đại học và cao đẳng như Kunjang, Dongwon, Kimpo,…
Chuẩn năng lực quốc gia tại Hàn Quốc (NCS)
Tại Anh, Chương trình đào tạo nghề quốc gia được đổi thành Khung tín chỉ trình độ, trong đó Hiệp hội Công nghiệp Thang máy và Thang cuốn (LEIA) là đơn vị được cho phép đánh giá, cấp chứng chỉ ở 4 cấp độ đối với kỹ thuật viên thang máy: Lắp đặt và vận hành thang máy, thang cuốn; bảo trì kỹ thuật; kiểm tra thiết bị thang máy, thang cuốn; cấp độ 4 là cấp độ cao nhất dành cho thanh tra và các kiểm định viên. Các học viên sẽ được Tổ chức Trao giải Chuyên gia về Kỹ thuật và Sản xuất (EAL) cấp chứng chỉ.
Ba Lan, quốc gia Đông Âu này cho phép Hiệp hội Thang máy Ba Lan (PALM) đào tạo, giảng dạy về kỹ thuật thang máy. Các học viên bắt buộc phải trải qua 210 giờ đào tạo lý thuyết và thực hành trước khi cấp chứng chỉ hành nghề để có thể đi xin việc…/.
