TCTM – Trong bối cảnh mưa lớn, triều cường và ngập lụt ngày càng xảy ra thường xuyên, việc áp dụng các giải pháp chống ngập toàn diện cho hệ thống thang máy – từ thiết kế, thi công đến vận hành – là yêu cầu cấp thiết để bảo vệ thang máy và an toàn người sử dụng.
Để phòng tránh thiệt hại do nước thấm vào hố thang, cần áp dụng các biện pháp ngay từ giai đoạn xây dựng. Hố thang thường được xây theo hai cách: Đổ bê tông toàn khối (poured concrete) – đào hố và đổ bê tông tạo thành bề mặt phẳng; Xây gạch (brickwork) – tương tự cấu trúc tường gạch thông thường. Theo thời gian, cả hai loại hố đều có thể xuất hiện vết nứt hoặc khe hở, tạo điều kiện cho nước thấm vào công trình.
Để ngăn nước xâm nhập, có nhiều phương pháp thi công chống thấm như màng chống thấm bentonite, phun thẩm thấu, lắp băng cản nước,… dọc theo tường hố thang, tạo lớp đệm cách nước bên ngoài. Nếu phát hiện vết nứt, có thể bơm keo polyurethane (tiêm urethane) để bịt kín, sau đó trám lại bằng bê tông.
Phần hố pit thang máy thường được thiết kế ở vị trí âm so với độ cao tự nhiên của mặt đất nên rất dễ bị thấm bởi nguồn nước ngầm hay ngập nước do mưa lũ
Ngoài ra, trong quá trình thi công xây dựng cần lưu ý, tại 2.2.7 của QCVN 02:2019/BLĐTBXH quy định: “… Phía trước ngưỡng cửa tầng phải được làm mặt vát dốc ra ngoài để tránh nước từ quá trình lau rửa hay thiết bị phun nước chảy vào trong cabin.”
Dù QCVN 02/2019 về thang máy không yên cầu phải đạt cấp độ chống nước đối với các thiết bị điện. Dù vậy, đối với thang máy lắp đặt tại các khu vực dễ bị ngập nước, để giảm thiểu rủi ro, tất cả các thiết bị ở đáy hố thang nên được chứng nhận có cấp bảo vệ chống nước tối thiểu IP67, giúp bảo vệ hệ thống khỏi những rủi ro hư hại nghiêm trọng. Khi có dấu hiệu nước tràn từ sàn, trần hoặc lỗ thông gió, cần ngay lập tức ngắt điện, tắt thang, ngắt kết nối ắc quy và ngắt cầu dao chính để đảm bảo an toàn.
Ngoài trường hợp nước tràn vào đột ngột, nếu nước liên tục thấm vào, ngập hố thang lâu ngày không được xử lý hay thường xuyên xảy ra ẩm ướt (thời tiết nồm ẩm), độ ẩm trong giếng thang máy sẽ tăng cao đáng kể, ảnh hưởng tới toàn bộ hệ thống.
Tại các khu vực thường xuyên xảy ra ngập lụt, cần đảm bảo đầy đủ các giải pháp chống ngập cho hệ thống thang máy. Trong ảnh: Các thiết bị cơ khí bị rỉ sét nghiêm trọng, ảnh hưởng tới kết cấu an toàn thang máy.
Vì vậy, nếu thang máy được lắp đặt tại khu vực có độ ẩm cao, vật liệu thép không gỉ cần đạt chuẩn 304 hoặc tương đương, các tiếp điểm cửa tầng và thiết bị an toàn nên có cấp bảo vệ IPX6 trở lên. Trong trường hợp không thể ngăn nước hoặc ẩm xâm nhập hoàn toàn, có thể sơn chống rỉ cho các khung đỡ và điểm hàn, sử dụng hệ thống chiếu sáng đạt IPX6 trở lên, và bảo vệ bo mạch, dây dẫn trong hộp kín để tránh tiếp xúc trực tiếp với nước, giúp kéo dài tuổi thọ thiết bị.
Trong giai đoạn thi công hố thang máy, nên xây dựng hệ thống thoát nước hoặc hố thu nước và bơm hút nước dành riêng cho giếng thang, không được dùng chung với các thiết bị khác. Hệ thống này sẽ giúp gom nước về một vị trí tập trung, qua đó hạn chế phần nào hư hại cho thiết bị và linh kiện trong hố thang.
Mô phỏng hệ thống hố gom nước và bơm chìm.
Để hút nước trong hố thang, có thể sử dụng bơm chìm (sump pump), thường được lắp trong hố phụ chìm (sump pit) đặt cạnh hố thang chính. Dù tường hố đã được chống thấm, nước vẫn có thể rò rỉ qua khe nứt, đường ống hoặc do ngưng tụ, vì vậy việc bơm hút nước kịp thời trước khi ứ đọng, dâng cao là vô cùng quan trọng.
Hệ thống này sẽ thu và xả nước ra khu vực thoát nước hoặc hệ thống cống riêng. Khi lắp đặt, cần tham khảo ý kiến chuyên gia và tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn xây dựng hiện hành.
Hệ thống thoát nước hoặc gom nước kết hợp bơm chìm thường được ứng dụng đối với hệ thống thang máy chữa cháy, sơ tán. Tiêu chuẩn ASME của Mỹ còn quy định cụ thể: Đối với các thang máy có chức năng vận hành cứu hỏa, phải lắp đặt hệ thống thoát nước hoặc bơm chìm có công suất tối thiểu 3.000 gallon/giờ cho mỗi thang máy (tương đương khoảng 11.400 lít/giờ, hay 190 lít/phút).
Trong bối cảnh mưa lớn, triều cường hay ngập lụt ngày càng xảy ra thường xuyên, việc lắp đặt hệ thống cảnh báo ngập nước tự động cho thang máy là quan trọng để bảo vệ an toàn con người và thiết bị.
Hệ thống cảnh báo ngập nước giếng thang hoạt động dựa trên các cảm biến mực nước (hoặc phao điện tử) được lắp đặt tại đáy hố thang. Khi nước bắt đầu dâng lên và chạm tới ngưỡng cảm biến, tín hiệu sẽ lập tức được gửi đến bộ điều khiển trung tâm của thang máy.
Mô phỏng cách thức hoạt động của cảm biến chống ngập hố thang máy
Bộ điều khiển khi đó sẽ tự động kích hoạt chế độ bảo vệ: di chuyển cabin đến tầng trung gian an toàn, mở cửa để hành khách thoát ra, sau đó tự động vô hiệu hóa hoạt động của thang để tránh rủi ro chập điện hay hư hỏng thiết bị.
Ở những hệ thống tiên tiến, cảnh báo còn được gửi đến nhân viên kỹ thuật hoặc trung tâm giám sát tòa nhà, giúp nhanh chóng triển khai biện pháp xử lý, tránh tình trạng ngập sâu gây hư hỏng hệ thống thang máy.
Tấm chắn chống ngập là giải pháp cơ học được lắp đặt tại cửa tầng thang máy dễ bị ngập nước khi mưa lũ (tầng hầm, tầng trệt, vị trí cửa tầng có lối ra ban công,…) nhằm ngăn nước xâm nhập vào giếng thang khi xảy ra mưa lớn, triều cường hoặc ngập cục bộ. Hệ thống này thường được chế tạo từ hợp kim nhôm hoặc thép không gỉ, có khả năng chịu áp lực nước cao và chống ăn mòn.
Khi có nguy cơ ngập, tấm chắn được dựng lên hoặc tự động kích hoạt để tạo thành hàng rào kín giữa cửa tầng và không gian bên ngoài, ngăn nước tràn vào khu vực giếng thang. Sau khi nước rút, các tấm chắn có thể dễ dàng tháo hoặc gập xuống, đảm bảo việc vận hành bình thường của thang máy.
Tùy theo đặc điểm công trình và mức độ cảnh báo ngập của từng địa phương, có thể lựa chọn các dạng tấm chắn phù hợp như:
– Tấm chắn ngập tháo lắp thủ công (Demountable Flood Barrier): Loại tấm này được làm từ nhôm hoặc thép nhẹ, có thể do 1–2 người lắp đặt nhanh khi có cảnh báo mưa lớn. Tấm chắn được cố định bằng các gioăng kín nước, giúp ngăn nước thấm qua khe cửa tầng hoặc lối vào giếng thang. Phù hợp với tầng hầm hoặc tầng trệt có nguy cơ ngập nhẹ đến trung bình.
Tấm chắn ngập một phần phù hợp với khu vực dễ bị ngập lụt nhẹ hoặc các vị trí cửa tầng có lối ra ngoài trời, dễ bị nước mưa hắt
– Tấm chắn ngập dạng khối kín (Bulkhead Flood Barrier): Cung cấp khả năng chống nước tuyệt đối 100% quanh toàn bộ chu vi cửa thang. Phù hợp với vị trí tầng hầm hoặc tầng trệt có nguy cơ ngập cao, toàn bộ tầng.
Tấm chắn dạng khối kín sẽ phù hợp với khu vực tầng hầm, nơi có nguy ngập toàn bộ.
Nhìn chung, cách tốt nhất để bảo vệ thang máy khỏi nguy cơ ngập nước, đồng thời đảm bảo an toàn cho mọi người, chính là chuẩn bị sẵn sàng từ trước – ngay từ khâu thiết kế, xây dựng đến lắp đặt, bảo trì và vận hành. Chủ động phòng ngừa luôn hiệu quả và ít tốn kém hơn so với khắc phục hậu quả sau khi sự cố đã xảy ra.
