TCTM – Nhiều người cao tuổi ngày nay đang phải đối diện với sự cô đơn, lạc lõng và những giới hạn về sức khỏe. Tổng Bí thư Tô Lâm cho rằng cần sớm phát triển mô hình trung tâm chăm sóc ban ngày, để người già có nơi sinh hoạt, giao lưu, rèn luyện và nhận hỗ trợ y tế cơ bản. Đây là giải pháp vừa nhân văn, vừa thiết thực trong bối cảnh dân số Việt Nam đang già hóa nhanh.
Tại Hội nghị quán triệt Nghị quyết của Trung ương ngày 16/9/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh sự cần thiết phải có giải pháp “chống cô đơn” cho người cao tuổi. Mô hình trung tâm dưỡng lão ban ngày “là hướng đi đúng, nhưng tiến độ triển khai còn chậm dù đã nhiều lần được đề cập”. Ông mong muốn có những mô hình cụ thể, khuyến khích cả tư nhân tham gia thành lập trung tâm chăm sóc người già, vì “buổi sáng con cháu đi học, đi làm, các cụ ở nhà rất cô đơn”.
Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị
Theo người đứng đầu Đảng, các trung tâm có thể tổ chức đưa đón bằng ôtô, tạo điều kiện để người cao tuổi gặp gỡ bạn bè, đồng nghiệp cũ, tham gia sinh hoạt, thể thao, âm nhạc, văn hóa, văn nghệ.
“Đây là mô hình rất hay. Vấn đề là Bộ Y tế, Bộ Nội vụ hay Hội Người cao tuổi phải phối hợp phân công để chủ động triển khai. Chăm sóc thiếu nhi quan trọng, nhưng người cao tuổi cũng cần được quan tâm, vì những giải pháp này góp phần kéo dài tuổi thọ, nâng cao chất lượng sống”, Tổng Bí thư nhấn mạnh.
Báo cáo mới nhất của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố hồi tháng 6/2025 cho thấy cứ 6 người thì có một người rơi vào tình trạng cô đơn (16,7%), và ở nhóm người cao tuổi tỷ lệ này là 3:1 (cứ 3 người cao tuổi thì có một người cảm thấy cô đơn, tương đương 33,3%).
WHO coi cô đơn là vấn đề y tế công cộng toàn cầu, âm thầm hủy hoại sức khỏe thể chất và tinh thần. Khảo sát quốc gia về người cao tuổi tại Việt Nam (VNAS) cũng chỉ ra rằng cô đơn làm tăng nguy cơ trầm cảm. Nhóm phụ nữ, người rất cao tuổi và những người sống một mình là đối tượng dễ tổn thương nhất.
Với tốc độ già hóa dân số nhanh, Việt Nam đang là một trong các quốc gia có số lượng người cao tuổi chiếm tỷ lệ cao. Theo luật của Việt Nam, người cao tuổi được quy định là công dân có độ tuổi từ đủ 60 trở lên. Tổng cục Thống kê dự báo, tới năm 2038, số lượng người cao tuổi của Việt Nam sẽ vào khoảng 21 triệu người, chiếm 20% dân số cả nước.
Nguồn: Worldbank, Liên Hợp Quốc và Tổng cục Thống kê
Hiện tại, các trung tâm chăm sóc người cao tuổi đang tồn tại dưới ba hình thức: Trung tâm dưỡng lão nhà nước; trung tâm dưỡng lão tư nhân; và trung tâm bảo trợ từ thiện của các tổ chức tôn giáo (chùa, nhà thờ) tự tổ chức và điều hành.
Các trung tâm như thế vẫn còn chưa phát triển đến mức phổ biến và chưa được đầu tư toàn diện như ở các quốc gia khác có cùng mức độ gia tăng già hóa bằng hoặc cao hơn Việt Nam. Khảo sát và thống kê của của Công ty Bảo hiểm Bảo Việt (BVI), đến cuối năm 2021, Việt Nam chỉ có 32/63 tỉnh thành có viện dưỡng lão.
Khảo sát của Hội Môi giới bất động sản Việt Nam (VARS) công bố tháng 8/2024 cho thấy, hiện tại cả nước chỉ có khoảng trên 400 viện dưỡng lão ở Việt Nam, với khoảng 50% là các trung tâm từ thiện hoặc trung tâm do Nhà nước đầu tư.
Cơ sở hạ tầng phục vụ người già, người khuyết tật tại Việt Nam còn nhiều hạn chế
Người cao tuổi thường mong muốn được gần gũi con cháu hơn là sống trong viện dưỡng lão. Tuy nhiên, cùng với đô thị hóa, tỷ lệ sinh giảm và sự gia tăng tầng lớp trung lưu, truyền thống gia đình “tứ đại đồng đường” dần thay đổi. Nhu cầu về các dịch vụ chăm sóc chuyên biệt cho người già ngày càng lớn, từ viện dưỡng lão, chăm sóc tại nhà đến trung tâm chăm sóc ban ngày.
Ngay cả Trung Quốc – một quốc gia vốn nặng về đạo hiếu với quan niệm con cái phải chăm sóc cha mẹ già cũng đã bùng nổ xu hướng dưỡng lão trong viện. Từ hơn 40.800 viện dưỡng lão vào năm 2011, đến cuối quý 2/2024, quốc gia này đã có tới 410.000 viện dưỡng lão.
Nhật Bản – quốc gia “siêu già” với gần 30% dân số là người già, sống cô độc khi bắt đầu vào giai đoạn xế chiều. Từ thập niên 1970, quốc gia này đã xuất hiện khái niệm kodokushi – cái chết cô độc, ám chỉ sự ra đi lặng lẽ của những người già cô đơn Nhật Bản trong chính ngôi nhà của mình mà không ai biết.
Những người cao tuổi nghỉ ngơi trong khuôn viên của một ngôi chùa ở Tokyo, Nhật Bản
Để giảm bớt hiện tượng gần như mang tính khủng hoảng ấy, người Nhật chú trọng phát triển mô hình trung tâm chăm sóc người cao tuổi với chất lượng cao; tăng cường đào tạo, tuyển dụng đội ngũ điều dưỡng viên chăm sóc người già (kaigo-shoku) không chỉ ở trong nước mà từ cả nước ngoài.
Trong khi đó, Hà Lan nổi tiếng với ngôi làng “nhân ái” Hogeweyk dành cho những người mất trí nhớ. Hogeweyk không giống một viện dưỡng lão truyền thống. Nơi đây có siêu thị, nhà hát, quảng trường, quán cà phê, tiệm làm tóc… tất cả đều là một phần của hệ sinh thái được tạo ra để người cao tuổi mắc chứng mất trí nhớ nghiêm trọng có thể sống một cuộc đời gần như bình thường, thay vì phải điều trị tại bệnh viện.
Hogeweyk được mệnh danh là ngôi làng mất trí nhớ
Song song với mô hình viện dưỡng lão nội trú, mô hình dưỡng lão bán trú “sáng đi, chiều về” được Tổng Bí thư Tô Lâm gợi nhắc cũng đã được nhiều quốc gia áp dụng, được gọi là “day centre” hay “adult day care”, tức trung tâm chăm sóc ban ngày dành cho người cao tuổi.
Singapore là một trong những quốc gia đi đầu châu Á trong việc phát triển Trung tâm Hoạt động Người cao tuổi (Senior Activity Centres – SACs). Các trung tâm này được đặt ngay tại khu dân cư, với các hoạt động thường nhật như thủ công mỹ nghệ, tập thể dục nhẹ, nghệ thuật, giao lưu văn hóa, văn nghệ; đồng thời cung cấp dịch vụ hỗ trợ y tế cơ bản như tầm soát chứng mất trí nhớ,…
Mục tiêu của mô hình SAC là giảm cô đơn, giữ hoạt động thể chất – tinh thần, và tăng sự kết nối cộng đồng cho người cao tuổi.
Tại Anh, các trung tâm vừa tổ chức sinh hoạt xã hội, thể thao nhẹ, vừa hỗ trợ sức khỏe, giúp giảm cô đơn cho người cao tuổi. Ở Mỹ, “adult day care” mở rộng cả cho người trưởng thành có nhu cầu đặc biệt, cung cấp bữa ăn, theo dõi y tế và dịch vụ đưa đón, giúp gia đình giảm gánh nặng kinh tế và trì hoãn việc gửi người thân vào viện dưỡng lão toàn thời gian.
Nghiên cứu tại Anh cũng chỉ ra rằng những trung tâm này giúp giảm cảm giác cô đơn, duy trì kết nối xã hội và mang lại sự hỗ trợ tinh thần quan trọng cho người cao tuổi.
Trong bối cảnh các trung tâm dưỡng lão và chăm sóc cho người cao tuổi ngày càng phát triển, thang máy đóng vai trò đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là yếu tố đảm bảo an toàn, tiện nghi và chất lượng sống cho người cao tuổi.
Đối với các cơ sở cải tạo, hạn chế về không gian hoặc mức đầu tư có thể cân nhắc lắp đặt các dòng thang máy leo cầu thang – stairlift
Đặc biệt đối với các cơ sở chăm sóc sức khỏe cho người cao tuổi, thang máy cần phải đáp ứng đầy đủ các yêu cầu trong Tiêu chuẩn TCVN 6396-70:2013 (tương đương EN 81-70:2003) yêu cầu về khả năng tiếp cận thang máy của người kể cả người khuyết tật từ yêu cầu về kích thước cabin/cửa, điều khiển và tín hiệu, thông tin liên lạc,… nhằm đảm bảo người cao tuổi và người khuyết tật có thể sử dụng thuận tiện và an toàn.
Ngoài ra, thang máy trong viện dưỡng lão cần được tích hợp các hệ thống an toàn thông minh, chẳng hạn như thiết bị cứu hộ tự động (ARD), cảnh báo đột quỵ khẩn cấp,… để nhận được sự hỗ trợ kịp thời khi xảy ra các tình huống bất thường về sức khỏe.
Kích thước thang máy chở khách phổ biến cho viện dưỡng lão là thang máy chở khách loại 1.275kg (có thể chở cáng bệnh nhân).
Thực tế tại Việt Nam cho thấy, người cao tuổi thường phải đối diện với “gánh nặng bệnh tật kép”: mỗi người trung bình mắc khoảng ba bệnh mạn tính, đồng thời nguy cơ suy giảm chức năng và tàn phế do quá trình lão hóa cũng rất cao. Do đó, khi thiết kế hệ thống thang máy tại các cơ sở chăm sóc sức khỏe người già, cần cân nhắc các vấn đề khuyết tật, đảm bảo an toàn, tiện nghi trong vận hành, sử dụng.
Về phòng cháy chữa cháy, ngoài việc tuân thủ TCVN 6396-72:2010 (tương đương EN 81-72:2003) đối với thang máy chữa cháy, các cơ sở chăm sóc người cao tuổi cần đảm bảo đáp ứng EN 81-76:2025, quy định về việc sơ tán người khuyết tật bằng thang máy trong tình huống khẩn cấp. Đây là giải pháp mang tính chiến lược nhằm đảm bảo sơ tán an toàn và hiệu quả.
Và như vậy, để thực sự hiện thực hóa mô hình “chống cô đơn” cho người già, ngoài việc xây dựng hệ thống trung tâm chăm sóc ban ngày, viện dưỡng lão,… việc chú trọng thiết kế, xây dựng cơ sở hạ tầng đồng bộ – trong đó có thang máy – là điều vô cùng quan trọng. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà còn là cam kết về sự an toàn, nhân văn và chất lượng sống cho người cao tuổi.
Đặc điểm của tai nạn thang máy liên quan đến người già và trẻ nhỏ
Thông tin mới cập nhật
