Ngày 14 tháng 10 hàng năm, cộng đồng những người tham gia hoạt động Tiêu chuẩn hóa trên khắp thế giới cùng nhau kỷ niệm Ngày Tiêu chuẩn Thế giới (World Standards Day – WSD). Đây là dịp vinh danh những nỗ lực không mệt mỏi của hàng trăm nghìn chuyên gia, các tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế, khu vực và quốc gia trong việc xây dựng, áp dụng và phổ biến tiêu chuẩn. Các tiêu chuẩn không chỉ giúp đảm bảo chất lượng sản phẩm, an toàn cho người tiêu dùng, mà còn là nền tảng bền vững cho thương mại toàn cầu, đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
TCTM – Trong bối cảnh Liên Hợp Quốc thúc đẩy Chương trình nghị sự 2030 với 17 Mục tiêu phát triển bền vững (SDGs), tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khẳng định vai trò như “công cụ mềm” giúp gắn kết các đối tác, hài hòa lợi ích, tạo đồng thuận và hành động chung. Đặc biệt, SDG 17 – Quan hệ đối tác để thực hiện mục tiêu đã cho thấy một sự đồng điệu sâu sắc với tinh thần cốt lõi của tiêu chuẩn hóa: hợp tác, thống nhất và minh bạch.
Ngay từ khi hình thành, hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc tế đã mang trong mình bản chất hợp tác. ISO (Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế), IEC (Ủy ban Kỹ thuật điện quốc tế) và ITU (Liên minh Viễn thông quốc tế) đều là những tổ chức dựa trên sự đồng thuận rộng rãi của các thành viên đến từ mọi châu lục, mọi trình độ phát triển.
Quy trình xây dựng tiêu chuẩn quốc tế không chỉ dựa trên kỹ thuật thuần túy, mà còn là quá trình đối thoại, đàm phán và tìm kiếm đồng thuận giữa nhiều bên liên quan: từ cơ quan quản lý, doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề đến giới khoa học, người tiêu dùng. Nhờ đó, mỗi tiêu chuẩn công bố đã trở thành ngôn ngữ chung, xóa nhòa rào cản về ngôn ngữ, văn hóa, pháp luật để các đối tác có thể hợp tác và tin tưởng lẫn nhau.
Đây cũng chính là tinh thần mà SDG 17 hướng đến: xây dựng quan hệ đối tác toàn cầu dựa trên minh bạch, tin cậy và trách nhiệm chung.
Liên Hợp Quốc trong Báo cáo SDGs năm 2023 cũng khẳng định vai trò quan trọng của tiêu chuẩn hóa trong việc thúc đẩy hợp tác toàn cầu và hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững [1].
1. Tạo điều kiện cho thương mại và chuỗi cung ứng toàn cầu
Tiêu chuẩn quốc tế giúp sản phẩm và dịch vụ “nói cùng một tiếng nói”. Một doanh nghiệp ở Việt Nam có thể tiếp cận thị trường châu Âu, Nhật Bản hay Mỹ nếu sản phẩm đáp ứng (phù hợp với) tiêu chuẩn ISO hoặc IEC. Điều này không chỉ thúc đẩy thương mại công bằng, mà còn tăng cường quan hệ đối tác kinh tế giữa các quốc gia, góp phần vào hợp tác toàn cầu theo tinh thần SDG 17.
2. Hài hòa quy định và hỗ trợ chính sách công
Khi các chính phủ dựa vào tiêu chuẩn quốc tế để xây dựng quy định, sự khác biệt giữa các khung pháp lý quốc gia sẽ giảm đi. Điều đó giúp các nước phối hợp hiệu quả hơn, đặc biệt trong các vấn đề xuyên biên giới như an toàn thực phẩm, biến đổi khí hậu, năng lượng tái tạo hay thương mại điện tử. Nhờ đó, các tiêu chuẩn trở thành công cụ quan trọng gắn kết chính sách toàn cầu.
3. Thúc đẩy chia sẻ tri thức và chuyển giao công nghệ
Nhiều tiêu chuẩn quốc tế chứa đựng tri thức tiên tiến về kỹ thuật, quy trình và thực hành tốt. Việc áp dụng các tiêu chuẩn này chính là một hình thức chuyển giao công nghệ không biên giới, giúp các nước đang phát triển tiếp cận tri thức toàn cầu, rút ngắn khoảng cách và cùng đồng hành trong tiến trình phát triển. Đây là minh chứng rõ rệt cho tinh thần “cùng nhau thực hiện” của SDG 17.
4. Tăng cường hợp tác nhiều bên trong các lĩnh vực mới
Trong kỷ nguyên số, các thách thức mới nổi như trí tuệ nhân tạo (AI), an ninh mạng, dữ liệu mở hay truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng đều đòi hỏi hợp tác toàn cầu. Các tổ chức tiêu chuẩn hóa quốc tế chính là diễn đàn tập hợp các bên để định hình khung khổ hợp tác, đảm bảo công nghệ phát triển đi đôi với an toàn, minh bạch và đạo đức.
Việt Nam là thành viên đầy đủ của ISO từ năm 1977, thành viên liên kết của IEC từ năm 2002 và đã tham gia tích cực vào nhiều hoạt động tiêu chuẩn hóa quốc tế. Thông qua Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng Quốc gia, hàng nghìn chuyên gia Việt Nam đã và đang đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng tiêu chuẩn quốc tế.
Nhiều chuyên gia Việt Nam đã và đang tham gia vào các nhóm công tác, dự án xây dựng tiêu chuẩn quốc tế. Đến nay, Việt Nam đã công bố 14.237 tiêu chuẩn quốc gia (TCVN), trong đó trên 70% hài hòa với tiêu chuẩn quốc tế, tiêu chuẩn khu vực và nước ngoài [2].
Việc chủ động tham gia và áp dụng tiêu chuẩn quốc tế không chỉ giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc thúc đẩy quan hệ đối tác toàn cầu, đồng hành cùng cộng đồng quốc tế thực hiện các SDGs.
Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, mỗi bước tiến về tiêu chuẩn hóa của Việt Nam chính là một bước tiến trong việc tăng cường đối thoại, hợp tác và gắn kết với thế giới. Với định hướng xây dựng tiêu chuẩn theo chuẩn mực quốc tế, dẫn dắt sự phát triển quốc gia theo xu hướng tiến bộ của nhân loại, tiêu chuẩn không chỉ là công cụ để kiểm soát chất lượng sản phẩm, hàng hóa mà còn là nền tảng để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia [3].
Ngày Tiêu chuẩn Thế giới 14/10 không chỉ là dịp để nhìn lại những thành tựu kỹ thuật, mà còn là lời nhắc nhở rằng tiêu chuẩn quốc tế chính là hình thức quan hệ đối tác toàn cầu cụ thể và hiệu quả nhất. Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, bất bình đẳng, xung đột thương mại hay khủng hoảng niềm tin, tiêu chuẩn mang lại một nền tảng chung để hợp tác, thấu hiểu và đồng hành. Đó chính là tinh thần của SDG 17 – và cũng là sứ mệnh lâu dài của cộng đồng tiêu chuẩn hóa quốc tế.
Với sự đồng lòng của các tổ chức, chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng, tiêu chuẩn sẽ tiếp tục là “ngôn ngữ chung của niềm tin”, giúp hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững, vì một thế giới an toàn, công bằng và thịnh vượng hơn cho tất cả mọi người.
Tài liệu tham khảo:
[1] United Nations (2023), The Sustainable Development Goals Report 2023, New York.
[2] Nguồn https://xaydungtieuchuan.vsqi.gov.vn/, số liệu đến ngày 10/9/2025.
[3] https://tcvn.gov.vn/bo-truong-nguyen-manh-hung-thanh-cong-phai-bat-dau-tu-viec-nho/28/03/2025/