TCTM – Ngoài thang máy chữa cháy, các quy chuẩn và tiêu chuẩn hiện hành vẫn chưa có yêu cầu cụ thể về khả năng chống nước hay giải pháp chống ngập cho hệ thống thang máy thông thường.
Trong quá trình vận hành công trình, đặc biệt là tại các khu vực có tầng hầm hoặc nằm ở vùng thường xuyên mưa lớn, việc thang máy bị ngập nước là nguy cơ hiện hữu và không thể xem nhẹ. Hiểu rõ nguyên nhân gây ra hiện tượng này là bước đầu tiên để đưa ra biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
Các đợt mưa lớn kéo dài, triều cường dâng cao hay lũ lụt đều có thể khiến nước tràn vào khu vực hố thang. Do hố thang ở vị trí thấp, nước dễ dàng chảy ngược vào khi hệ thống thoát nước xung quanh bị quá tải hoặc tắc nghẽn. Tại các khu vực có mực nước ngầm cao, nước còn có thể thấm ngược từ dưới đất lên, gây ẩm ướt kéo dài.
Hố thang máy bị ngập nước do mưa lớn
Công tác thiết kế và thi công chưa thực sự chú trọng đến khả năng chống thấm và chống ngập nước hố thang máy.
– Vị trí lắp đặt không hợp lý: Một số thang được bố trí tại khu vực trũng, độ cao công trình thấp hơn mực nước lũ/ngập trung bình; gần nhà vệ sinh, đường ống kỹ thuật, bể nước hoặc hệ thống HVAC (điều hòa, thông gió), khiến nguy cơ nước rò rỉ, nước ngập vào hố thang cao hơn.
– Chống thấm và xử lý khe hở chưa đạt chuẩn: Vấn đề chống thấm hố thang, các mạch ngừng bê tông, khe co giãn,… nếu không được trám kín, xử lý đúng kỹ thuật, sẽ trở thành đường dẫn nước xâm nhập vào giếng thang.
Giếng thang luôn trong tình trạng ẩm ướt do không được thi công chống thấm đạt chuẩn,
– Không thiết kế hệ thống thoát nước cho hố pit: Thang máy được lắp đặt tại các khu vực thường xuyên xảy ra ngập lụt nhưng không được chú ý tính toán đến các biện pháp chống ngập nước cho thang máy. Hoặc trường hợp có thiết kế nhưng không được bảo trì, bảo dưỡng khiến thiết bị hoạt động không hiệu quả.
Không chỉ nước ngập, mà ngay cả độ ẩm cao trong giếng thang cũng có thể gây hư hại tới hệ thống thang máy. Nước ngầm xâm nhập giếng thang, nước ngập lâu ngày, mùa nồm ẩm,… kết hợp với chênh lệch nhiệt độ, hơi nước có thể bốc hơi và ngưng tụ dọc giếng thang máy làm hư hại thiết bị và tăng nguy cơ rò điện, chập cháy,…
Giếng thang liên tục ẩm ướt gây rỉ sét, hư hỏng các thiết bị cơ khí
Lau rửa, vệ sinh sàn gần cửa tầng không chú ý, hoặc thiếu kiểm tra, bảo trì định kỳ khiến nước dễ thấm vào giếng thang.
Năm 2025, cả nước đã xảy ra 20 loại hình thiên tai với diễn biến dồn dập, khốc liệt, mang nhiều yếu tố bất thường, xảy ra trên phạm vi rộng gây thiệt hại nặng nề. Cùng với đó, mực nước lũ tại nhiều khu vực đã vượt mức lịch sử, khiến nguy cơ ngập lụt kéo dài và sạt lở đất là rất cao… Ước tính thiệt hại về kinh tế khoảng 35.000 tỷ đồng (tương đương 1,3 tỷ USD).
Trong điều kiện khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, tình trạng mưa lớn, triều cường, ngập úng đô thị xảy ra thường xuyên, hiện tượng ngập nước tại các công trình có thang máy cũng không hiếm gặp. Nếu không được xử lý kịp thời, có thể gây hư hại thiết bị, rỉ sét linh kiện, làm giảm tuổi thọ và ảnh hưởng đến an toàn vận hành của thang máy.
Năm 2025, nhiều tỉnh/thành trên cả nước xảy ra tình trạng ngập lụt lan rộng. Trong ảnh: Ngập lụt tại Thái Nguyên vào tháng 10/2025 khi lũ sông Cầu vượt đỉnh lịch sử.
Tại khu vực phố cổ Hội An, ngày 30/10/2025, nước lụt đã bắt đầu rút, những tuyến đường trong phố cổ ngập tràn bùn non cùng lá cây, rác thải.
Theo quy định, không có yêu cầu bắt buộc các nhà sản xuất phải cung cấp thiết bị điện chống thấm nước cho thang máy, trừ trường hợp thang máy chữa cháy (firefighters’ lifts).
Cụ thể, QCVN 02:2019/BLĐTBXH – Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn lao động đối với thang máy hay ngay cả TCVN 6396-20:2017 (EN 81-20:2014) – Yêu cầu an toàn về cấu tạo và lắp đặt thang máy, đều không yêu cầu thiết bị điện phải chống nước – Ngoại trừ thang máy chữa cháy bắt buộc phải tuân thủ theo TCVN 6396-72:2010 “Phần 72: Thang máy chữa cháy” tương đương EN 81:72.
Theo đó, đối với thang máy chữa cháy được quy định tại TCVN 6396-72:2010 “Phần 72: Thang máy chữa cháy”, các yêu cầu cơ bản về chống nước của thiết bị điện ở hố thang và dọc giếng thang phải được bảo vệ khỏi nước nhỏ giọt, nước phun hay thậm chí là ngâm trong nước, tương ứng với các mức bảo vệ như IPX1, IPX3, IP67,… Cụ thể như hình sau:
Ngoài ra, thiết bị trong buồng máy bên ngoài giếng thang và trong hố giếng thang phải được bảo vệ tránh sự cố do nước gây ra; Phải có các phương tiện thích hợp trong hố giếng thang để bảo đảm rằng nước sẽ không dâng lên trên mức của giảm chấn đã được nén lại hoàn toàn; Phải có các biện pháp ngăn ngừa mức nước trong hố giếng thang vươn tới thiết bị gây ra sự trục trặc của thang máy chữa cháy.
Ngược lại, đối với thang máy thông thường, QCVN 02:2019/BLĐTBXH và TCVN 6396-20:2017 (EN 81-20:2014) không đưa ra các yêu cầu về thiết bị điện phải chống nước, có thể ngâm trong nước, nhìn chung không có biện pháp bảo vệ đặc biệt chống ngập nước. Chủ yếu là các lưu ý trong thi công xây dựng.
Cụ thể: tại 2.1.1.16 của QCVN 02:2019/BLĐTBXH chỉ quy định: Sau khi lắp đặt xong bộ phận cố định ray dẫn hướng, bộ giảm chấn hay bất kỳ hệ thống đường dây điện nào thì hố thang phải có khả năng chống nước thấm vào.
Đối với các thang thủy lực thì không gian chứa bộ nguồn và hố thang phải được thiết kế sao cho không bị thấm nước, khi đó tất cả các chất lỏng chứa trong hệ thống thủy lực đặt trong khu vực này vẫn được giữ lại nếu có bị rò rỉ hay bị tràn.
Ngoài ra, tại 2.2.7 của QCVN 02:2019/BLĐTBXH quy định: “… Phía trước ngưỡng cửa tầng phải được làm mặt vát dốc ra ngoài để tránh nước từ quá trình lau rửa hay thiết bị phun nước chảy vào trong cabin.”
Tình trạng ngập úng trên địa bàn TP Hà Nội ngày một diễn biến phức tạp hơn mỗi khi xuất hiện các trận mưa lớn.
Như vậy, hiện nay, QCVN 02:2019/BLĐTBXH về an toàn lao động đối với thang máy và TCVN 6396-20:2017 (EN 81-20:2014) đều chưa yêu cầu cụ thể về thiết bị điện chống nước, giải pháp chống ngập nước cho thang máy thông thường, mà chủ yếu dừng lại ở mức chống thấm, ngăn ngừa cơ bản trong quá trình thi công và ngăn nước tràn vào cabin từ khu vực cửa tầng.
Trong khi đó, với điều kiện khí hậu nóng ẩm, mưa lớn kéo dài và nguy cơ ngập úng ngày càng gia tăng, việc nghiên cứu sâu hơn về ảnh hưởng của nước và độ ẩm đối với thang máy, cũng như áp dụng các giải pháp chống ngập phù hợp, là điều cần thiết để đảm bảo an toàn và độ bền cho công trình.
