TCTM – Những cơn mưa giông vừa qua có sét đánh trên địa bàn Hà Nội đã làm hỏng hàng loạt thiết bị điện, trong đó có thang máy. Một chiếc thang máy đã bị hỏng hoàn toàn bo mạch chính và những linh kiện khác gây thiệt hại không nhỏ. Vậy làm gì để chống sét, bảo vệ thang máy?
Anh Nguyễn Kiên, một nhân viên kỹ thuật thang máy tại Hà Nội cho biết, vào tháng 5/2022, anh phải xử lý một trường hợp thang máy của một nhà dân ở quận Đống Đa hỏng hoàn toàn do bị “xông điện” khi sét đánh. Qua kiểm tra cho thấy, bộ nguồn 24V, móng ngựa và bo mạch chính của thang máy bị hỏng phải thay thế. Việc thay thế linh kiện hết khoảng hơn 20 triệu đồng và thang phải ngừng hoạt động hơn 1 tuần. Đây không phải là trường hợp cá biệt khi thang máy tại Việt Nam và trên thế giới bị sét đánh hỏng.
Tủ điện bị sét đánh sau khi sửa chữa xong
Trước đó, chỉ trong vòng 4 tháng, đã có 2 lần thang máy của một chung cư tại quận Thủ Đức – TP Hồ Chí Minh bị hư hỏng do… sét đánh. Có tới 6 thang máy gặp sự cố không thể hoạt động được. Lần thứ nhất, đơn vị cung cấp, lắp đặt thang máy cho chung cư này đã tiến hành sửa chữa trong vòng 2 tháng mới xong. Lần thứ 2 bị sự cố do sét, phải mất 2 tuần sửa chữa, các thang máy này mới hoạt động trở lại.
Theo Viện Vật lý Địa cầu, Việt Nam nằm ở tâm dông châu Á, một trong ba tâm dông trên thế giới có hoạt động dông sét mạnh. Những năm qua đã có nhiều công trình, đường dây tải điện, kho tàng, các thiết bị về bưu chính viễn thông, nghiên cứu khoa học, điện tử… bị sét đánh hỏng, gây thiệt hại nặng về người và tài sản.
Ước tính mỗi năm, Việt Nam phải hứng chịu 2 triệu cú sét đánh trong mùa dông sét từ tháng 3 – 10 hàng năm. Hầu hết các địa phương đều bị sét đánh, trong đó không ít vụ sét làm thương vong nhiều người và gây thiệt hại tài sản rất lớn.
Khi tia sét đánh vào một tòa nhà, ngay kể cả khi đã có biện pháp bảo vệ, thì dòng điện vẫn có thể dẫn vào đường dây điện kết nối trực tiếp với hàng loạt thiết bị điện tử. Điện áp 220V có thể tăng bất thường lên 3000 hoặc 6000V, có thể gây ra chập cháy, hư hỏng thiết bị bên trong thang máy… Đặc biệt loại sét lan truyền khi đánh vào một vị trí nào đó thì trong bán kính 2 km từ vị trí sét đánh, tất cả các vật bằng kim loại, dây dẫn điện, đường truyền dữ liệu sẽ bị ảnh hưởng bởi cảm ứng điện từ, có nguy cơ xảy ra hỏng hóc.
Mặc dù sự biến thiên dòng điện và điện áp khi sét đánh chỉ kéo dài vài micrô giây nhưng vẫn có thể phá hủy các linh kiện điện tử như bộ nhớ, bộ xử lý, tụ điện, cùng nhiều linh kiện điện tử khác. Thang máy cũng là thiết bị có nhiều linh kiện điện tử nên việc hư hỏng do sét đánh là hoàn toàn có thể xảy ra.
Một mô hình chống sét chung cho tòa nhà
Ngoài ra, khi sét đánh vào lưới điện, nếu các aptomat bảo vệ mạch điện không đúng công suất thì điện có thể “xông ngược” làm hỏng các thiết bị điện và thang máy. Các chuyên gia xây dựng lưu ý, kể cả khi căn nhà có hệ thống chống sét nhưng nếu không thiết kế và thi công đúng quy trình hoặc hệ thống chưa có đủ thiết bị chống sét bảo vệ thang máy thì thang máy vẫn có thể bị sét đánh hỏng. Ngoài ra, trong công trình chung cư, hệ thống thang máy là khu vực có nhiều kim loại, nên sẽ thu hút tia sét đánh vào thang máy nếu như hệ thống chống sét của tòa nhà không đảm bảo.
Nhiều người tưởng cứ lắp hệ thống tiếp địa cho thang máy là có thể chống sét cho thang máy, đó là quan niệm sai lầm nghiêm trọng. Thực ra, hệ thống tiếp địa thang máy chỉ giúp triệt tiêu xung nhiễu điện trong quá trình vận hành thang, hoặc giúp truyền điện xuống đất trong trường hợp bị rò điện cao thế vào cabin, cửa cabin hay cửa thang, các thiết bị điện trên phòng máy, đảm bảo an toàn tối đa cho người sử dụng cũng như kỹ thuật viên khi thao tác gần thiết bị.
Nguyên tắc cơ bản chống lại nguy cơ sét đánh là để ngăn chặn năng lượng của sét ảnh hưởng đến các thiết bị điện tử nhạy cảm. Để chống sét hiệu quả, hệ thống chống sét cần phải đủ các yếu tố cấu thành là xác định được phạm vi cần bảo vệ và liên kết các thiết bị chuyên dụng bao gồm hệ thống tiếp đất và thiết bị chống xung điện. Có thể khái quát giải pháp chống sét cho thang máy thành 2 bước.
Thứ nhất, làm hệ thống tiếp địa.
Tiếp địa cho thang máy phải có trị số điện trở ≤ 4Ω. Nếu trong quá trình đang thi công hố thang, nên kết hợp đóng ngay cọc tiếp địa xung quanh 4 góc hố thang máy. Trong trường hợp hố thang máy đã được hoàn thiện mặt bằng thì có thể bố trí ở vị trí khoảng đất trống bên ngoài càng gần thang máy càng tốt.
Một số linh kiện, thiết bị chống sét cho thang máy
Qua nghiên cứu cho thấy, nếu cọc tiếp địa của thang máy được đóng quá gần cọc tiếp địa của hệ thống chống sét, khi sét đánh vào cột thu lôi có thể sẽ ảnh hưởng tới thang máy. Vì vậy biện pháp đầu tiên tránh sét cho thang máy là phải để cọc tiếp địa của thang máy cách xa cọc tiếp địa của hệ thống chống sét cho tòa nhà khoảng cách ít nhất là 6 mét.
Thứ 2 là lắp hệ thống cắt sét hoặc cắt lọc sét.
Theo khuyến cáo từ Viện Vật lý Địa cầu, khi thiết kế một công trình cần có phần chống sét bao gồm chống sét trực tiếp, chống sét lan truyền và chống sét nguồn tín hiệu. Trong nhiều giải pháp chống sét cho thang máy, thiết bị chống sét lan truyền hay cắt sét SPD (Surge Protection Devices) được đánh giá khá hiệu quả trong việc bảo vệ các thiết bị khi điện áp tăng cao đột ngột, trong đó có các linh kiện quan trọng của thang máy.
Tủ cắt lọc sét SF31500-480-135+50-AIMCB có giá 383 triệu đồng tại Việt Nam
SPD loại một cổng có thể đấu nối song song hoặc loại SPD hai cổng được đấu nối tiếp vào mạch điện của thang máy. Thiết bị chống sét lan truyền này được thiết kế để giảm sốc điện do sét đánh và truyền dòng điện xuống mặt đất. SPD giúp giảm biên độ điện áp quá tải này đến một giá trị nhất định không gây hại cho các thiết bị chuyển mạch điện cũng như các thiết bị điều khiển.
Có rất nhiều loại thiết bị cắt sét hoặc cắt lọc sét. Thiết bị cắt lọc sét sẽ bảo vệ thang máy tốt hơn thiết bị cắt sét, nhưng chi phí cho thiết bị cắt lọc sét thường lớn hơn nhiều so với cắt sét. Chẳng hạn tủ cắt lọc sét SF31500-480-135+50-AIMCB có giá tới gần 400 triệu đồng trong khi thiết bị cắt sét lan truyền 1DR50KA-480-NE15-AIMCB chỉ khoảng 5,8 triệu đồng…
Theo các chuyên gia thang máy, việc lắp các thiết bị chống sét cho thang máy là khá phức tạp và tốn kém nên người tiêu dùng, đơn vị bán thang và cả người lắp đặt “e ngại”. Nhưng nếu so sánh tác hại khủng khiếp của sét khi truyền dẫn vào hệ thống thang máy thì chắc chắn những chi phí, công sức kia bỏ ra là rất xứng đáng!
Long
Bài viết hữu ích quá, tôi phải về check lại thang máy nhà mình xem có hệ thống chống sét chưa, chứ mùa mưa bão này nghe nhiều tin tức về sét nguy hiểm quá!