TCTM – Một dự án được chia thành nhiều giai đoạn thi công xây dựng, nhưng mỗi một tòa nhà được xây lên thì lại một thương hiệu thiết bị, một hãng thang mới xuất hiện.
Cầm trên tay tài liệu “Chương V – Yêu cầu kỹ thuật” của một dự án trên địa bàn Hà Nội, chúng tôi không khỏi bất ngờ trước danh mục thiết bị thang máy: Gần 20 chiếc thang được lắp đặt ở các toà nhà khác nhau, đến từ 6 – 7 thương hiệu, đủ các chủng loại từ thang ngoại tới thang nội. Mỗi tòa nhà như mang một “cá tính” riêng qua thương hiệu thang máy được lựa chọn, tạo thành một “bộ sưu tập” phong phú đến mức khó tin trong cùng một quần thể dự án xây dựng.
Đằng sau sự phong phú về thương hiệu là cả một bài toán phức tạp về bảo trì. Khi thời hạn bảo hành từ các hãng sản xuất kết thúc, ai sẽ đảm nhận việc bảo trì, sửa chữa để giúp duy trì hoạt động an toàn và hiệu quả cho toàn bộ hệ thống thang máy này?
Khác biệt lớn nhất giữa các thương hiệu thang máy nằm ở công nghệ độc quyền. Mỗi hãng sử dụng hệ thống phần mềm điều khiển, thiết bị điện – điện tử, linh kiện và giao thức kỹ thuật riêng biệt. Trong khi đó, theo luật định không thể chia nhỏ gói thầu, và để tiết kiệm chi phí và đơn giản quy trình, chủ đầu tư thường có xu hướng chọn một nhà thầu duy nhất để bảo trì toàn bộ hệ thống, bất kể số lượng và chủng loại thang máy.
Điều này đặt ra một loạt câu hỏi: Liệu nhà thầu được chọn có đủ năng lực kỹ thuật để tiếp cận, phân tích và sửa chữa hàng loạt hệ thống đến từ nhiều hãng khác nhau? Họ có được ủy quyền chính thức từ các hãng để đảm bảo cung cấp linh kiện chính hãng, đồng bộ và đúng tiêu chuẩn khi cần sửa chữa hay thay thế?
Nếu không, điều gì đảm bảo rằng việc sửa chữa và thay thế không ảnh hưởng đến tính an toàn, độ tin cậy của thiết bị?
Thực tế cho thấy, sau khi dự án bàn giao, nhiều chủ đầu tư không mấy mặn mà lựa chọn các hãng thang máy lớn để tiếp tục bảo trì do chi phí cao và ít có “hoa hồng”. Thay vào đó, họ chuyển sang các doanh nghiệp bảo trì với mức phí thấp hơn, đi kèm với phần trăm “hoa hồng” hấp dẫn hơn, dù không đủ năng lực kỹ thuật.
Khi một nhà thầu “ôm” quá nhiều loại thang nhưng thiếu năng lực chuyên sâu hoặc không đảm bảo khả năng có thể cung cấp linh kiện chính hãng, chất lượng thì tình trạng thiết bị xuống cấp do không được thay thế đảm bảo, đồng bộ là điều khó tránh khỏi.
Có những sự cố bắt nguồn từ một lỗi nhỏ, nhưng do không đủ năng lực, các kỹ thuật viên sẵn sàng ‘hô biến, sáng tạo’ các giải pháp từ thay thế linh kiện không tương thích, đấu tắt mạch điều khiển, cho đến vô hiệu hóa các chức năng an toàn… Những giải pháp này giúp thiết bị tiếp tục vận hành trong ngắn hạn, nhưng lại tiềm ẩn nguy cơ tai nạn nghiêm trọng về lâu dài.
Tình trạng thiết bị thang máy xuống cấp, không đảm bảo an toàn không chỉ đến từ năng lực hạn chế của nhà thầu. Đáng lo ngại hơn, trong không ít trường hợp, chính bộ phận quản lý vận hành thang máy nội bộ lại tiếp tay cho các sai phạm, nhằm trục lợi từ việc thay thế linh kiện kém chất lượng, hoặc thậm chí linh kiện, thiết bị chưa hỏng những vẫn báo hỏng để thay thế, trục lợi.
Những “thỏa thuận ngầm” giữa đơn vị quản lý và nhà thầu bảo trì khiến hệ thống thang máy đang hoạt động ổn định thì bị báo hỏng, tháo dỡ để thay thế bằng thiết bị trôi nổi, giá rẻ. Kết quả là một hệ thống thang máy ban đầu vốn đồng bộ và đạt tiêu chuẩn bỗng trở nên chắp vá, thiếu an toàn.
Điển hình cho vấn đề này là vụ việc nâng khống giá thang máy tại chung cư Miếu Nổi, được truy tố vào cuối năm 2024. Cụ thể, vào năm 2018, Ban Quản trị chung cư, thay vì lắp đặt thang máy trị giá 1 tỷ đồng theo hợp đồng đã ký, lại câu kết với Công ty Thang máy Đại Tiến để mua linh kiện nhập khẩu từ Thái Lan, Hàn Quốc, đồng thời gia công thêm các linh kiện phụ để lắp ráp.
Tổng chi phí cho thang máy tự lắp ráp chỉ là 800 triệu đồng, chênh lệch 200 triệu đồng so với hợp đồng gốc, số tiền này sau đó đã bị “rút ruột”.
Cơ quan điều tra tống đạt các quyết định tố tụng đối với ông Phạm Phương, nguyên Trưởng BQT nhà chung cư Miếu Nổi.
Không dừng lại ở đó, vào năm 2019, Ban Quản trị tiếp tục ký hợp đồng lắp đặt 3 thang máy với Công ty Đại Tiến. Mặc dù trên thực tế chỉ có 2 thang được lắp đặt, nhưng Ban Quản trị vẫn thanh toán đủ tiền cho cả 3 thang, với tổng số tiền nâng khống lên đến 600 triệu đồng.
Rõ ràng sự thiếu minh bạch và hành vi trục lợi đã trực tiếp đe dọa sự an toàn của cư dân và làm suy giảm nghiêm trọng chất lượng công trình.
Vấn đề bảo trì, sửa chữa thang máy không chỉ là một câu chuyện kỹ thuật đơn thuần, mà còn là một bài toán phức tạp liên quan đến quản lý, đạo đức và sự minh bạch. Để giải quyết triệt để những bất cập hiện có, cần có sự thay đổi từ gốc rễ trong tư duy và hành động của tất cả các bên liên quan.
1. Giải pháp lý tưởng nhất để đảm bảo chất lượng kỹ thuật cho hệ thống thang máy là phân chia công tác bảo trì theo từng hãng sản xuất. Điều này có nghĩa là, mỗi hãng thang máy hoặc đơn vị được hãng ủy quyền sẽ chịu trách nhiệm bảo trì hệ thống của riêng mình.
Tuy nhiên, mặt trái của giải pháp này lại nằm ở khía cạnh quản lý. Với một công trình có 6-7 thương hiệu thang máy khác nhau, việc điều phối và giám sát hoạt động của 6-7 nhà thầu bảo trì cùng lúc sẽ trở nên phức tạp và khó khăn. Chủ đầu tư sẽ phải đối mặt với bài toán về sự thiếu đồng bộ trong quy trình, lịch trình bảo trì và trách nhiệm của từng đơn vị, đòi hỏi một hệ thống quản lý chặt chẽ.
Thậm chí, đối với các gói thầu sử dụng ngân sách nhà nước, vấn đề còn rắc rối hơn. Mỗi nhà thầu có mức giá dịch vụ khác nhau, gây khó khăn trong việc giải trình khi thanh tra, kiểm toán. Nghiêm trọng hơn, việc chia nhỏ dịch vụ bảo trì cho nhiều nhà thầu có thể bị coi là phạm lỗi “cố tình chia nhỏ giá trị gói thầu”, dẫn đến những sai phạm pháp lý không đáng có.
2. Để tối ưu hóa hiệu quả quản lý và chi phí, việc lựa chọn một nhà thầu tổng đủ năng lực chuyên môn và kỹ thuật để đảm nhiệm bảo trì toàn bộ hệ thống thang máy là một phương án khả thi.
Để đảm bảo năng lực của nhà thầu, chủ đầu tư nên yêu cầu đơn vị này phải có uỷ quyền xác nhận của hãng liên quan về vệc cung cấp linh kiện thiết bị lâu dài. Đây là điều kiện tiên quyết để đảm bảo chất lượng bảo trì, đồng bộ hóa hệ thống và tránh những rủi ro phát sinh từ việc sử dụng linh kiện không rõ nguồn.
Chỉ khi có sự ủy quyền minh bạch này, chủ đầu tư mới có thể yên tâm về chất lượng dịch vụ và tính an toàn của hệ thống thang máy.
3. Để đảm bảo công tác quản lý và vận hành thang máy luôn công khai, minh bạch, một cơ chế kiểm định độc lập là yếu tố vô cùng cần thiết. Mọi đề xuất thay thế linh kiện – đặc biệt với các bộ phận quan trọng như bo mạch, động cơ, hay thiết bị an toàn – cần được đánh giá một cách khách quan bởi một đơn vị kiểm định độc lập, không chịu ảnh hưởng bởi sự tác động nào từ phía nhà thầu bảo trì.
Việc công khai toàn bộ hồ sơ và minh bạch hóa quy trình thay thế sẽ hạn chế đáng kể các hành vi tiêu cực, đồng thời nâng cao trách nhiệm của tất cả các bên liên quan. Đây là bước đi then chốt để bảo vệ lợi ích của chủ đầu tư, đảm bảo chất lượng công trình và quan trọng nhất là sự an toàn tuyệt đối cho người sử dụng.
Thang máy không chỉ là một thiết bị thông thường, đây là huyết mạch của mọi tòa nhà cao tầng. Bất kỳ sai sót nào trong công tác bảo trì hay sửa chữa cũng có thể dẫn đến những sự cố nghiêm trọng. Việc tiết kiệm chi phí là điều cần thiết trong mọi dự án, nhưng nếu tiết kiệm không đúng cách, nó sẽ biến thành lãng phí khổng lồ và tiềm ẩn nguy hiểm khôn lường.
Tại sao kỹ thuật viên thang máy phải có chứng chỉ hành nghề?
Thông tin mới cập nhật
