TCTM – Trong thang máy, cũng như trong cuộc sống, các biến thiết yếu là thời gian và không gian. Có gì thú vị về thiết kế thời gian và không gian cho thang máy tại các tòa nhà cao tầng?
Một tòa nhà có thang máy tốt sẽ giúp bạn lên xuống nhanh chóng mà không phải nhường quá nhiều diện tích cho thang máy. Đặc biệt là với những tòa tháp siêu cao, không gian lõi mà người ta phải dành cho thang máy có thể khiến một tòa nhà trở nên không khả thi về mặt kiến trúc hoặc kinh tế.
Vậy có gì thú vị về thiết kế thời gian và không gian cho thang máy tại các tòa nhà cao tầng?
Đây cũng là 2 số liệu quyết định đến số lượng thang máy và cả các thông số lập trình cho thang máy như: nhảy tầng, bỏ qua lệnh gọi,…
Chỉ số đầu tiên là khả năng xử lý: tỷ lệ phần trăm dân số nhất định của tòa nhà được vận chuyển trong năm phút. 13% – đây là một mục tiêu tốt. Có nghĩa là nếu tòa nhà có khoảng 1.000 cư dân thì thang máy cần vận chuyển được 130 người trong 5 phút.
Chỉ số thứ 2 là khoảng thời gian hoặc tần suất dịch vụ: thời gian khứ hồi trung bình của một thang máy chia cho số lượng thang máy. Các thí nghiệm thực tế cho thấy, tại tòa nhà văn phòng, khoảng thời gian này phải dưới 30 giây và thời gian chờ đợi trung bình là khoảng 60% trong 30 giây đó (khoảng 18 giây). Nếu lâu hơn, mọi người trở nên khó chịu. Còn trong các tòa nhà dân cư hoặc khách sạn, khoảng thời gian có thể tăng lên nhưng không quá 10 – 12 giây.
Bạn có thể chờ thang máy với tâm trạng thoải mái trong bao lâu?
Đã từng có những tòa nhà thiết kế “gian lận” với khoảng thời gian khoảng 34 giây và 11,5% khả năng xử lý, họ cho rằng các chỉ số này đã có thể chấp nhận được. Nhưng rồi họ phải hối hận vì điều này.
Một tòa nhà có quá nhiều thang máy sẽ lãng phí không gian và tước đi doanh thu của chủ đầu tư. Một tòa nhà thiếu thang máy bị mất khả năng cạnh tranh trên thị trường và khiến người thuê nhà phát điên. Trong những trường hợp xấu nhất, khi thời gian chờ đợi trở nên thực sự lâu, thay vì chỉ cảm thấy bất tiện thì mọi thứ sẽ sụp đổ. Ví dụ, hệ thống tòa án gia đình của Bronx (Bronx County Family Court – tại New York) đã rơi vào tình trạng hỗn loạn vì thang máy tại tòa án của nó liên tục bị hỏng. Cầu thang bộ bị đóng do lo ngại về an ninh. Điều này dẫn đến việc chờ đợi kéo dài hàng giờ đồng hồ dẫn đến lỡ ngày ra tòa, lệnh bắt giữ không cần thiết và các xung đột có thể thay đổi cuộc sống.
Do đó, những tính toán cho thang máy cần chuẩn bị cho những tình huống xấu nhất. Ví dụ như nếu mỗi hành khách có một điểm đến khác nhau thì sao? Nếu có mười người trong thang máy phục vụ mười tầng, nó có thể sẽ dừng 6,5 lần. Mười người, ba mươi tầng: 9,5 điểm dừng. Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến tâm trạng của người dùng thang trong quá trình họ đứng trong cabin thang máy có thể là: thời gian đóng và mở cửa, thời gian chất và dỡ hàng, tốc độ tăng tốc và tốc độ giảm tốc (phải nhanh nhưng nhẹ nhàng), khả năng bỏ qua lệnh gọi tầng khi cabin đã đầy người,…
Một chiếc thang máy thông minh với hệ thống “điều phối điểm đến” sẽ chỉ định hành khách vào thang máy theo tầng mà họ dự định đến. Điều này nhằm cố gắng để mỗi cabin dừng lại tại càng ít tầng càng tốt. Bạn nhập số tầng của mình tại bảng điều khiển trung tâm ở sảnh và được cho biết thang máy nào sẽ đi.
Với hệ thống điều phối điểm đến, thời gian chờ đợi ở sảnh có thể lâu hơn, nhưng chuyến đi ngắn hơn. Và sự chờ đợi có thể không quan trọng bằng vì bạn biết chiếc cabin nào là của mình, bạn chỉ chờ đợi đúng chiếc cabin đó thay vì cảm nhận về toàn bộ thời gian đã trôi qua và hoạt động của những chiếc cabin khác. Ở Nhật Bản, đèn phía trên chiếc thang máy của bạn sẽ sáng lên, nó giống như một cái gật đầu xác nhận từ một nhân viên pha chế bận rộn rằng “Đã đến lượt bạn”.
Hệ thống điều phối điểm đến yêu cầu người dùng chọn điểm đến từ bên ngoài thang máy
Mọi người có xu hướng cảm thấy khó chịu khi đi trong thang máy không có nút bấm, họ cảm thấy như thể họ đã bị bắt cóc. Sự bất lực có thể làm trầm trọng thêm chứng sợ bị giam cầm. Trong những chiếc thang máy cũ – lên thang máy, nhấn nút – bạn có ảo tưởng về khả năng kiểm soát. Hạn chế lớn nhất của hệ thống điều phối thang là một khi bạn đã ở trong thang máy, bạn không thể thay đổi ý định. Thang máy nhận biết bạn định đi đâu và kiên quyết với ý định đó. Để sửa đổi lựa chọn tầng của mình, bạn phải ra khỏi cabin và bắt đầu lại. Ngoài ra, khi bạn đã quen với hệ thống này, bạn vào thang máy có các nút và quên bấm.
Hệ thống điều phối điểm đến còn có thể được tích hợp với hệ thống an ninh, nó đọc thẻ ID của bạn tại cửa và chỉ định bạn vào thang máy, các lập trình liên quan đến việc “bạn được phép đến đâu” đang dần được thiết lập tại nhiều tòa nhà.
Hành khách dường như biết cách sắp xếp theo bản năng trong thang máy. Hai người lạ sẽ đi vào các góc sau, người thứ ba sẽ đứng cạnh cửa. Ba người cách nhau một khoảng cân đối cho đến khi người thứ tư bước vào, lúc đó hành khách thứ ba và thứ tư sẽ tản ra các góc phía trước và nhường chỗ ở trung tâm cho người thứ năm giống như các dấu chấm trên con súc sắc.
Chúng ta có xu hướng sẽ đứng như thế này trong một cabin thang máy
Tất nhiên, mục tiêu là duy trì khoảng cách tối đa nhưng không quá lộ liễu và tránh những hành động thân mật không mong muốn. Nhìn lên, nhìn xuống hoặc, nếu cần, nhìn thẳng về phía trước. Nói chung, không ai nên nói lời nào trong thang máy. Hầu hết mọi người cho phép tiếp tục cuộc nói chuyện nhỏ chung chung.
Các nhà thiết kế không gian công cộng đã cho ra kích thước đơn vị tối đa, nghĩa là họ đã tính toán xem một người chiếm bao nhiêu không gian và người đó có thể ở trong tư thế đó bao lâu. Bậc thầy lắp đặt thang máy là John J. Fruin, tác giả của cuốn sách “Thiết kế và Quy hoạch” được xuất bản năm 1971 đã giới thiệu khái niệm “hình elip cơ thể”. Về cơ bản, nó là một hình bầu dục rộng bằng vai với một cái đầu ở giữa.
Kích thước tiêu chuẩn của thang máy là khoảng hai foot vuông, tương ứng khoảng 0,185 mét vuông cho mỗi hành khách – đây là một khoảng cách quá gần. “Thang máy đại diện cho một trường hợp đặc biệt trong đó hành khách sẵn sàng chấp nhận khoảng cách gần hơn mức họ thường chấp nhận.”
Người châu Á có khả năng chịu đựng cao hơn ở Hoa Kỳ đối với những chuyến đi chật chội và chờ đợi lâu. Ở Trung Quốc, bạn sẽ chở được 25 người trong một chiếc cabin tải trọng 4.000 pound (khoảng 1815kg) – một điều không thể xảy ra ở Hoa Kỳ.
Không gian và tần suất dịch vụ của thang máy có thể ảnh hưởng lớn đến tâm lý con người, việc thiết kế thang máy dựa trên các phân tích tâm lý – hành vi con người là cần thiết.
