TCTM – Chiếc thang máy đầu tiên tại Việt Nam được lắp đặt năm 1906 trong Dinh Toàn quyền Đông Dương ở Hà Nội, nay là Phủ Chủ tịch, đánh dấu cột mốc mở đầu cho lịch sử ngành thang máy nước ta.
Nhiều người cho rằng chiếc thang máy đầu tiên được lắp đặt tại Việt Nam là chiếc thang gỗ cổ trong dinh thự 99 cửa của gia tộc Hứa Bổn Hoa xây dựng vào năm 1929, nay là Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM.
Tuy nhiên, theo Chuyên gia thang máy Hoa Văn Ngũ – Nguyên cán bộ giảng dạy khoa Cơ khí, trường Đại học Xây dựng Hà Nội – Nguyên trưởng ban kỹ thuật thang máy, thang cuốn Việt Nam (TCVN/TC 178), mốc lịch sử này đã được xác lập sớm hơn rất nhiều.
Chuyên gia Hoa Văn Ngũ được giới chuyên môn xem là một trong những “cây đại thụ” của ngành thang máy Việt Nam. Theo ông, vào năm 1906, chiếc thang máy đầu tiên đã được lắp đặt tại Dinh Toàn quyền Đông Dương ở Hà Nội, nay là Phủ Chủ tịch, đánh dấu cột mốc mở đầu lịch sử ngành thang máy Việt Nam.
Ông cho rằng Dinh Toàn quyền Đông Dương tại Hà Nội không chỉ là nơi đặt chiếc thang máy đầu tiên ở Việt Nam, mà thậm chí là của cả xứ Đông Dương thời bấy giờ, và đó là một chiếc thang Otis được sản xuất tại Pháp.
Bản vẽ mặt trước của Dinh Toàn quyền Đông Dương tại Hà Nội, tỉ lệ 1/2000, do kiến trúc sư Lichtenfelder lập năm 1900. (Nguồn: Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I).
Trong thời kỳ thực dân Pháp cai trị Đông Dương, để phô diễn quyền lực, Chính phủ Pháp đã xây dựng 3 dinh toàn quyền ở Hà Nội, Sài Gòn và Đà Lạt. Vì khi ấy chính quyền thực dân coi Hà Nội là Thủ đô của Liên bang Đông Dương (1902-1945) nên Dinh toàn quyền Đông Dương tại Hà Nội lớn nhất và cũng sang trọng nhất – nay là Phủ Chủ tịch.
Theo lời kể của chuyên gia thang máy Hoa Văn Ngũ với Tạp chí Thang máy, vào khoảng năm 1996-1997, ông và một chuyên gia thang máy Nhật Bản đã có cơ hội vào tham quan, tìm hiểu về hệ thống thang tại Phủ Chủ tịch. Khi ấy nơi đây đang có dự định cải tạo, nâng cấp hệ thống thang máy.
Ông còn nhớ, trong Phủ có 1 thang chở người, 1 thang chở hàng (đồ ăn), loại thang cáp kéo, có người thường trực để đóng mở cửa thang.
“Có thể nói đây chính là chiếc thang đầu tiên của Đông Dương chứ không chỉ của Việt Nam”, chuyên gia Hoa Văn Ngũ khẳng định.
Cũng theo chia sẻ của Công ty Thang máy Otis, Việt Nam là quốc gia có vị trí đặc biệt quan trọng đối với công ty này, khi Phủ Chủ tịch là nơi lắp đặt chiếc thang đầu tiên. Sau nhiều biến động lịch sử, năm 1993, Otis là một trong những công ty thang máy đầu tiên và công ty quốc tế thứ hai quay trở lại Việt Nam sau khi lệnh cấm vận thương mại của Mỹ được dỡ bỏ.
Công trình Phủ Toàn quyền Đông Dương nằm giáp đại lộ Brière de l’Isle (phố Hùng Vương) và đê Parreau (đường Hoàng Hoa Thám), được xây dựng trong khuôn viên vườn Bách Thảo. Tại đây có các hạng mục công trình: Dinh thự chính của Toàn quyền, khu nhà Văn phòng, các công trình phục vụ khác.
Công trình do kiến trúc sư Charles Lichtenfelder thiết kế theo trường phái kiến trúc cổ điển Pháp, được tiến hành thi công trong các năm từ 1900 đến 1906 với diện tích 1200m² tại một địa điểm cao ráo, cạnh Hồ Tây, có phong cảnh đẹp, yên tĩnh và có nhiều cây xanh.
Bản đồ thành phố Hà Nội năm 1899. Nguồn Lưu trữ Hải ngoại Pháp
Phong cách trang trí của dinh thự này thể hiện tài năng của người Pháp: Phòng khánh tiết lớn được thiết kế theo phong cách vua Louis XIV; Phòng ăn lớn theo phong cách thời Phục Hưng; Phòng riêng của Toàn quyền theo phong cách thời đại đế Pháp.
Hành lang cầu thang dẫn lên nơi sinh sống của quan Toàn quyền. Ảnh tư liệu
Tuy nhiên, các chi tiết trang trí cũng nhiều lần được tu bổ và sửa chữa theo ý thích của từng viên Toàn quyền. Đặc biệt, quá trình cải tạo đó ghi dấu ấn của nhiều người Việt, trong đó nổi bật là kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện (1907-1987) và họa sĩ Nguyễn Gia Trí (1908-1993).
Phòng tiếp tân chính của Phủ Toàn quyền. Ảnh tư liệu
Kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện (1907-1987) là sinh viên khóa 1928-1933 của Trường Mỹ thuật Đông Dương. Sau khi tốt nghiệp, ông được học bổng sang tu nghiệp tại Pháp. Ông đã thiết kế Trường tư thục Thăng Long, trại trẻ mồ côi ở Tông, nhà thờ Hải Phòng và nhiều biệt thự tại Hà Nội.
Những năm 1940, Toàn quyền Jean Decoux nhận thấy cần phải hiện đại hóa không gian làm việc. Phủ Toàn quyền đã ký hợp đồng với kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện để cải tạo phòng làm việc của Toàn quyền với chi phí hơn 3.000 đồng Đông Dương.
Theo thiết kế ban đầu, kiến trúc và nội thất của Phủ Toàn quyền đều theo phong cách Pháp. Sau quá trình cải tạo dưới bàn tay của kiến trúc sư Nguyễn Cao Luyện, phòng làm việc của người đứng đầu thuộc địa đã có thêm một số tác phẩm nghệ thuật và đồ nội thất địa phương.
Một bức tranh sơn mài của họa sĩ Nguyễn Gia Trí (Tập san Kinh tế Đông Dương, 1941)
Họa sĩ Nguyễn Gia Trí (1908-1993) quê ở xã Trường Yên, huyện Chương Mỹ, Hà Nội. Ông tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Đông Dương năm 1936, là một trong những họa sĩ tên tuổi thời kỳ đầu của Việt Nam cùng với Tô Ngọc Vân, Nguyễn Tường Lân, Trần Văn Cẩn.
Công việc chế tác bức bình phong được thực hiện bình thường cho đến ngày 9/3/1945 khi Nhật đảo chính Pháp. Phủ Toàn quyền Đông Dương dự kiến bán đấu giá bức bình phong dang dở cùng nguyên vật liệu để nộp vào ngân sách. Tuy nhiên, ý đồ này có lẽ không thực hiện được.
Nhìn lại lịch sử, ngày 10/10/1954, Hà Nội được giải phóng, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng Chính phủ, Trung ương Đảng từ chiến khu Việt Bắc trở về Thủ đô. Theo giới thiệu của Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Trước kia đây là Phủ Toàn quyền, nhưng việc xây dựng nên công trình kiến trúc này là bàn tay của những người thợ Việt Nam. Bây giờ nhân dân được tự do, đất nước được độc lập, quyền làm chủ toà nhà phải thuộc về nhân dân”.
Người đề nghị sử dụng toà nhà làm nơi làm việc và tiếp khách của Chính phủ và Nhà nước Việt Nam. Từ đó toà nhà được gọi là Phủ Chủ tịch.
Phủ Chủ tịch cùng với Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh, tòa nhà Quốc hội và các điểm di tích khác xung quanh trở thành điểm tham quan không thể thiếu với đồng bào, chiến sĩ và du khách quốc tế mỗi khi thăm Thủ đô.
Trong suốt 15 năm, từ năm 1954 đến năm 1969, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tiếp trên 1000 đoàn đại biểu trong nước và ngoài nước. Đây cũng là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần đọc thơ chúc Tết đầu xuân nhân dịp năm mới. Sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời (ngày 2/9/1969), Phủ Chủ tịch trở thành một trong những di tích lưu niệm đặc biệt quan trọng về Người.
Hiện nay, tòa nhà này vẫn là nơi làm việc của Chủ tịch nước và Phó Chủ tịch nước, những hoạt động đối nội, đối ngoại có ý nghĩa quan trọng của Đảng và Nhà nước ta vẫn được tiến hành trọng thể ở đây.
Kỳ 1: Chuyện ‘thâm cung bí sử’ về Dinh Norodom – Tiền thân của Dinh Độc lập
Thông tin mới cập nhật
