TCTM – Tại mỗi khu vực khác nhau liên quan đến hệ thống thang máy lại có những đặc điểm riêng về không gian và tính chất an toàn lao động riêng biệt. Kỹ thuật viên thang máy cần nhận biết các yêu cầu của mỗi vị trí để có phương án làm việc an toàn với thang máy.
Khi thực hiện công việc trên thang máy, cần tuân thủ nghiêm ngặt các khuyến nghị và thực hành an toàn cụ thể do nhà sản xuất và nhà nước quy định.
– Không được để hành khách ở trong cabin và luôn đóng cabin, trừ khi có công nhân đang làm việc bên trong.
– Cần cung cấp đủ ánh sáng cho các công trình. Công nhân, cùng với khu vực an toàn được tạo ra trước khi bước vào hố thang hoặc nóc cabin, cần đảm bảo khu vực thang máy được cung cấp đủ ánh sáng. Cần cung cấp đèn pin hoặc đèn cảnh báo nguy hiểm (chạy bằng pin) cho công nhân làm việc bên trong giếng thang, phòng trừ trường hợp khẩn cấp.
– Thang máy phải ngừng hoạt động và khóa lại trước khi tiến hành bất kỳ hoạt động kiểm tra, làm sạch, tra dầu hoặc bôi trơn dây cáp và các bộ phận chuyển động nào. Cabin phải được chặn để đảm bảo không chuyển động trước khi tháo bỏ cáp treo hoặc sửa chữa bất kỳ hệ thống hỗ trợ nào của thang máy điện/thủy lực.
– Khi nhiều thang máy được lắp đặt trong một trục thang máy chung, nếu có thể, phải bố trí vách ngăn có chiều cao thích hợp giữa các thang máy liền kề để ngăn chặn các nguy cơ mắc kẹt. Cần tuân thủ yêu cầu của vách ngăn trong quy định đã được ban hành.
– Nếu cần vào giếng thang, phải cung cấp rõ ràng lối ra vào an toàn trước khi vào và các phương tiện này phải dễ dàng tiếp cận từ nơi làm việc.
– Số người làm việc cùng lúc trong trục thang máy phải được giữ ở mức tối thiểu. Cần tránh sử dụng đồng thời nhiều thợ khác nhau làm việc độc lập với nhau nếu có thể.
– Bất kỳ hạng mục nào của thiết bị để tháo dỡ phải được hạ xuống trong tầm kiểm soát và không được thả xuống trong mọi trường hợp.
– Cần lắp bộ phận bảo vệ ngay sau khi công việc bảo dưỡng các phần nguy hiểm của bất kỳ máy móc nào kết thúc.
– Không được để thang máy hoạt động bình thường trở lại khi công việc kết thúc trừ khi đã xác định chắc chắn rằng không có người, dụng cụ, thiết bị tiếp cận, trong giếng thang. Tất cả các thiết bị và phương tiện phục vụ công việc bảo trì, bảo dưỡng hoặc lắp đặt như thiết bị hỗ trợ cần được trả lại vị trí thích hợp của chúng.
– Vì sự an toàn của công nhân tiến hành công việc lắp đặt, các hướng dẫn lắp đặt và bản vẽ phải được cập nhật, chẳng hạn như bố trí nhà máy, bố trí thiết bị, sơ đồ đi dây,… phải được lưu giữ đúng cách và được tham khảo tại nơi làm việc.
– Về vận hành và bảo trì lắp đặt thang máy/thang cuốn, sổ tay hướng dẫn vận hành và bảo trì, sổ nhật ký vận hành/bảo dưỡng, quy trình làm việc, danh sách kiểm tra,… là những yếu tố cần thiết. Cùng với các sơ đồ đã xây dựng, bao gồm sơ đồ hệ thống dây điện, sơ đồ mạch thủy lực, sơ đồ quy trình,… chúng phải được lưu giữ đúng cách tại nơi làm việc và được tất cả công nhân tham khảo để đảm bảo an toàn.
Nhật ký bảo trì bảo dưỡng thang máy cần được lưu trữ trong hồ sơ thang máy nhằm hỗ trợ chuẩn đoán hiện trạng của thang máy. Hình ảnh một cuốn nhật ký bảo trì của thang máy lắp đặt từ 1996
– Phải bố trí thiết bị dừng ở phía trên cabin, cách điểm dừng trong vòng 1m và có thể hoạt động từ điểm dừng. Mạch điều khiển thang máy thông thường phải được cách ly trước khi bất kỳ công nhân nào tiếp cận nóc cabin từ điểm dừng.
– Trong trường hợp khoảng không phía trên cabin nhỏ hơn yêu cầu tiêu chuẩn hiện hành hoặc chỉ có thể chứa một người, phải đặt biển cảnh báo ở vị trí dễ thấy gần trạm điều khiển phía trên.
– Phải có tay vịn có chiều cao từ 0,9m đến 1,15mm trên nóc cabin, ở vị trí công nhân có thể ngã qua khe hở giữa cabin và giếng thang. Các tay vịn như vậy phải đủ chắc chắn và an toàn.
– Biển báo và thông báo an toàn thích hợp phải được hiển thị ở vị trí dễ thấy trên nóc cabin nếu cabin không có thiết bị an toàn hoặc van giảm áp thủy lực để cảnh báo cho công nhân.
– Phải cung cấp các phương tiện để ngắt mạch điều khiển bình thường nhằm ngăn cản chuyển động của cabin khi cửa được giữ ở vị trí mở.
– Kiểm tra tính hiệu quả của bộ điều khiển trên nóc cabin trước khi bắt đầu công việc.
– Phải luôn giữ số lượng người trong thang ở mức tối thiểu. Công nhân phải đứng cách xa dây chuyển động, thanh chắn hoặc các vật thể chuyển động khác. Cần đặc biệt lưu ý những nơi có mui thang cong hoặc hình vòm.
– Nên chỉ định một và chỉ một người kiểm soát duy nhất chuyển động của thang khi công nhân làm việc trên nóc. Tất cả công nhân làm việc cần hiểu rõ các quy trình kích hoạt chuyển động của thang.
– Nóc cabin phải sạch sẽ, không dính dầu mỡ và có kết cấu chắc chắn. Cấm đứng trên nắp thoát hiểm của cabin, nên thu dọn và làm sạch cabin trước và sau khi làm việc.
– Công nhân phải bám chắc vào thanh ngang hoặc các bộ phận cứng khác của kết cấu cabin khi cabin chuyển động. Việc nắm tay vào dây cáp có thể gây ra chấn thương nghiêm trọng, do đó không được phép.
– Theo quy tắc chung, nóc cabin phải được tiếp cận từ thềm chờ của ga đầu.
Trước khi vào hố thang, cần kiểm tra tính hiệu quả của các thiết bị dừng của thang máy.
– Nếu không có cửa tiếp cận trực tiếp với hố thang, phải cung cấp các phương tiện an toàn thích hợp có tay nắm để tiếp cận hố thang từ thềm chờ thấp nhất.
– Khi làm việc bên dưới thang có không gian chỉ có thể chứa một người, cần lắp đặt các thiết bị đặt đúng cách trước khi vào hố. Hướng dẫn an toàn khi làm việc bên dưới thang.
– Phải có tấm chắn đối trọng có chiều cao thích hợp so với sàn hố để tránh các nguy hiểm do đối trọng di chuyển xuống thấp. Cần tuân thủ các yêu cầu về chiều cao theo quy định.
– Công nhân phải kích hoạt công tắc dừng để ngăn mọi chuyển động của thang trước khi vào hố thang.
– Không công nhân nào được vào hoặc làm việc trong hố thang có nước đọng.
– Giày của công nhân phải không dính dầu mỡ để tránh bị trượt. Cần đề phòng các mối nguy tiềm ẩn như đường dầu hoặc lỗ bể chứa. Về mặt này, cần đặt các biển cảnh báo/thông báo P ở vị trí dễ nhìn trong hố thang.
Khi công nhân tham gia bảo trì và kiểm tra thang máy, đôi khi cửa ra phải mở ngay cả khi thang không có ở đó, ví dụ: để vào hố thang hoặc lên nóc cabin. Trong trường hợp này, nên sử dụng các thiết bị chuyên dụng phù hợp thay vì các dụng cụ cầm tay thông thường để giữ cửa ra ở vị trí mở. Để bảo vệ công nhân tại nơi làm việc, cần thiết kế hàng rào/rào chắn có chiều cao từ 0,9m đến 1,15m có tay vịn ở giữa có chiều cao không dưới 0,2m dựng trước lối vào của thang máy.
– Hàng rào/rào chắn phải có các biển báo an toàn liên quan và biển báo bằng cả tiếng Trung và tiếng Anh để cảnh báo về mối hiểm nguy khi dỡ bỏ hàng rào.
– Xác định giới hạn kích thước của các hệ thống lắp đặt trên các lối đi cũng như các thiết bị liên quan trong phòng máy.
– Khi thang không ở vị trí bình thường lúc dừng (quá tầng?), chỉ thực hiện việc mở khóa hoặc mở cửa ra nếu thực sự cần thiết. Cần kiểm tra để đảm bảo rằng cửa ra đã đóng và khóa lại sau mỗi lần sử dụng.
– Nếu không có vải bọc/rào chắn và biển cảnh báo, cửa dừng phải luôn đóng, ngoại trừ trong thời gian ngắn công nhân ra/vào giếng thang tại điểm dừng hoặc vận chuyển vật liệu phục vụ công việc.
– Cần cung cấp các phương tiện an toàn để vào phòng máy và ròng rọc, đồng thời phải có các biển cảnh báo thường trực ở bên ngoài các cửa phòng. Các biển cảnh báo cố định bổ sung phải được hiển thị bên trong phòng liền kề với cửa sập khi lối vào phòng là qua cửa sập.
– Phải có ánh sáng điện đầy đủ bên trong các buồng và chiếu tới các thiết bị. Tất cả hệ thống ánh sáng cố định phải được điều khiển bằng công tắc bên trong phòng đảm bảo tiêu chuẩn chiếu sáng trong quy định (đưa thêm con số tiêu chuẩn nhé vì nhiều chữ quá).
Bổ sung nguồn điện để đảm bảo độ sáng tại các vị trí làm việc kín, thiếu sáng như phòng máy, nóc cabin, hố thang
– Tất cả các bộ phận nguy hiểm của toàn bộ thang máy cần được che chắn hiệu quả để tránh gây thương tích cho công nhân thực hiện công việc lắp đặt, sửa chữa hoặc bảo trì thang máy. Phần nguy hiểm của máy mà vị trí, cấu tạo hoặc bản chất của công việc đang được thực hiện với bộ phận đó không làm phát sinh bất kỳ nguy cơ gây mất an toàn cho công nhân sửa chữa thì không cần che chắn.
– Các thiết bị thang máy được thiết kế, lắp đặt và bảo trì phù hợp cần đảm bảo có thể chịu tải thiết bị nặng. Các cơ sở phải được thử nghiệm và kiểm tra. Tải trọng làm việc an toàn của thiết bị nâng và bánh răng nâng phải được đánh dấu rõ ràng theo Quy định. Trong mọi trường hợp, các phương tiện nâng này không được vận hành vượt quá tải trọng làm việc an toàn của chúng.
– Thảm cao su cách điện phù hợp với tiêu chuẩn nên được đặt trên sàn trước bộ điều khiển và các bảng điện khác và tốt nhất là ở phía sau các thiết bị này nhằm tăng khả năng phòng, chống điện giật cho kỹ thuật viên.
– Kích thước của bất kỳ lỗ nào trên tấm và sàn phải được giảm đến mức tối thiểu. Cần có các thanh treo cao hơn mặt sàn ít nhất 0,5m để ngăn các vật thể rơi qua các lỗ nằm phía trên giếng.
– Sàn của phòng máy phải được làm bằng vật liệu chống trượt để tránh mọi nguy cơ vấp ngã, tốt hơn là trên cùng một mặt phẳng. Nếu sàn có nhiều mức và các mức chênh lệch nhau hơn 0,5m, cầu thang hoặc bậc và lan can bảo vệ phải được bố trí dọc theo các mức.
– Nếu việc tiếp cận công tắc chính của thang máy từ máy nâng hoặc bộ điều khiển không thuận tiện, cần lắp thiết bị dừng phù hợp gần máy nâng. Cần tuân thủ các yêu cầu đối với thiết bị dừng như quy định. Thiết bị ngắt nguồn cung cấp chính cũng phải được lắp đặt trên hoặc bên cạnh bộ điều khiển. Trong nhiều thiết bị lắp đặt trong cùng một phòng máy, các thiết bị dừng cũng phải được bố trí liền kề với các puli liên quan.
– Trước khi bắt đầu công việc, cần kiểm tra kỹ lưỡng để xác định rõ các loại thiết bị máy móc cần sử dụng và thiết bị đi kèm. Không được thực hiện công việc trên thiết bị khi thang đang chuyển động hoặc thiết bị có nguy cơ gián đoạn chuyển động.
– Các sơ đồ hệ thống dây điện, sơ đồ mạch thủy lực, sơ đồ mạch điện,… cập nhật của hệ thống thang máy phải được cung cấp cho công nhân sửa chữa để tham khảo trước khi bắt đầu công việc.
Kỹ thuật viên phải cẩn trọng về nguồn điện khi bảo trì, lắp đặt thang máy
– Không được tiến hành công việc trên hoặc gần bất kỳ thiết bị điện đang hoạt động nào nếu có nguy cơ điện giật. Nếu điều này là không thể tránh khỏi, cần thực hiện các biện pháp phòng ngừa thích hợp như mang găng tay và ủng cách điện thích hợp, cung cấp thảm cách điện, che phủ tạm thời và sử dụng các dụng cụ cách điện,… để tránh bị điện giật hoặc bỏng. Ngoài ra, công việc chỉ nên được tiến hành bởi những công nhân có đủ trình độ và kinh nghiệm về điện và có sự hướng dẫn/cảnh báo và giám sát đầy đủ. Không nên làm việc một mình trong tình huống này.
Hiện nay hầu hết các kỹ thuật viên thang máy tại Việt Nam đều là học các ngành kỹ thuật gần và được đào tạo tại các doanh nghiệp theo hình thức “cầm tay chỉ việc”. Điều đó dẫn đến trình độ, năng lực, kỹ năng không được đào tạo bài bản, sát hạch cấp chứng chỉ…Chính vì vậy, việc sớm ban hành Bộ Tiêu chuẩn Kỹ năng nghề Quốc gia có ý nghĩa rất lớn trong việc đảm bảo năng lực nguồn nhân lực ngành thang máy, đảm bảo an toàn lao động.
Đọc tiếp các nội dung liên quan đến An toàn lao động tại:
– Phần 1: Đánh giá an toàn tại công trường
– Phần 3: Hướng dẫn làm việc an toàn với thang máy/thang cuốn tại một số công đoạn cụ thể
Tài liệu tham khảo: Các nội dung trên đây được biên soạn từ các văn bản quy định về an toàn lao động tại Luật Xây dựng (bổ sung 2020), Bộ luật An toàn lao động (2019) và Chỉ thị EN 80-81.
