TCTM – Quy định mới bãi bỏ việc công nhận kết quả thử nghiệm thang máy từ nước ngoài có hiệu lực từ ngày 1/2/2025 đang đẩy doanh nghiệp vào thế khó, khi mỗi bộ thang máy dự kiến phải “cõng” thêm ít nhất 63 triệu đồng phí thử nghiệm. Hơn nữa, kết quả thử nghiệm chỉ có giá trị theo từng lô hàng, không thể áp dụng hàng loạt hay có thời hạn.
Thông tư 13/2024/TT-BLĐTBXH (sau đây gọi là Thông tư 13), được ban hành ngày 5/12/2024 và có hiệu lực từ ngày 1/2/2025, đã chính thức bãi bỏ Điều 6 của Thông tư 26/2018/TT-BLĐTBXH. Điều khoản này trước đây cho phép “thừa nhận, sử dụng kết quả thử nghiệm của phòng thử nghiệm tại nước ngoài”.
Như vậy, thay vì được hợp quy dựa trên kết quả thử nghiệm của nhà sản xuất như trước đây, mọi thiết bị thang máy buộc phải thử nghiệm lại tại phòng thử nghiệm trong nước. Vấn đề càng trở nên khó khăn hơn khi cả nước hiện chỉ có duy nhất một phòng thử nghiệm được chỉ định thuộc Vinacontrol, đặt tại Hà Nội.
Cụ thể, theo Quyết định 496/QĐ-BLĐTBXH của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành ngày 27/02/2025 về việc chỉ định tổ chức thử nghiệm, Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol là tổ chức được chỉ định thực hiện việc thử nghiệm phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với sản phẩm, hàng hoá nhóm 2 thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội.
Căn cứ Danh mục phạm vi các sản phẩm, hàng hoá nhóm 2 được chỉ định thử nghiệm kèm theo Quyết định 496/QĐ-BLĐTBXH, tại mục VI: Thang máy; các bộ phận an toàn thang máy (Các loại thang máy có tốc độ tối đa đến 6 m/s), đơn vị này sẽ thực hiện thử nghiệm 5 bộ phận an toàn thang máy, gồm:
1. Thiết bị khóa cửa cửa tầng và khóa cửa cabin;
2. Bộ hãm an toàn;
3. Hệ thống phanh của máy dẫn động;
4. Bộ khống chế vượt tốc;
5. Bộ giảm chấn.
Như vậy, hiện Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol được chỉ định thực hiện thử nghiệm 5/6 thiết bị an toàn thang máy bắt buộc phải hợp quy. Riêng van ngắt/van một chiều của thang máy thủy lực vẫn chưa nằm trong phạm vi thử nghiệm được cấp phép. 
Danh mục “Thang máy; các bộ phận an toàn thang máy (Các loại thang máy có tốc độ tối đa đến 6 m/s)” được chỉ định thử nghiệm tại phòng thử nghiệm của Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol
Nếu như trước đây, chi phí hợp quy thang máy chỉ giao động vài triệu đồng, việc bãi bỏ thừa nhận, sử dụng kết quả thử nghiệm nước ngoài có thể đẩy chi phí thử nghiệm và hợp quy cho một thang máy lên tới 63 triệu đồng, chưa kể chi phí mua thêm bộ thiết bị, linh kiện để thử nghiệm.
Theo QCVN 02:2019/BLĐTBXH, tại mục 3.2.1.2, để được cấp Giấy chứng nhận hợp quy, các thiết bị an toàn trong thang máy cần phải có kết quả thử nghiệm bao gồm:
1. Thiết bị khóa cửa tầng và khóa cửa cabin (nếu có);
2. Bộ hãm an toàn;
3. Hệ thống phanh của máy dẫn động;
4. Bộ khống chế vượt tốc;
5. Bộ giảm chấn;
6. Van ngắt hoặc van một chiều (đối với thang máy thủy lực).
Ông Ngô Hồ Á – Đại diện Công ty CP Kiểm định Kỹ thuật, An toàn và Tư vấn Xây dựng – INCOSAF cho biết, trong các phép thử các thiết bị thang máy nói trên sẽ có phép thử phá hủy, ví dụ như bộ khống chế vượt tốc, phanh (PV-hay TCVN 6396 50:2017, thử nghiệm khóa cửa tầng ít nhất là 1 triệu lần đóng mở). Khi thử nghiệm rồi thì tính hoạt động an toàn trở lại không đảm bảo, buộc doanh nghiệp phải mua thêm các chi tiết này.
Điều này đặt ra một vấn đề lớn: sau khi thử nghiệm phá hủy, tính an toàn và hoạt động bình thường của thiết bị không còn được đảm bảo. Do đó, các doanh nghiệp buộc phải mua thêm một bộ linh kiện an toàn dự phòng để thay thế cho những bộ đã thử nghiệm. Phía đơn vị thử nghiệm Vinacontrol cũng đã xác nhận vấn đề này.
Vậy một câu hỏi đặt ra là thiết bị mang đi thử nghiệm thì đạt chuẩn nhưng thiết bị dự phòng mua thêm để lắp đặt, sử dụng thực tế không đạt thì sao? Đây cũng chính là lỗ hổng thiếu triệt để của quy định.
Bà Vũ Thị Nghi, đại diện Công ty CP Kỹ thuật công trình Laco, cho biết điều này đồng nghĩa với việc mỗi thang máy cần mua hai bộ thiết bị an toàn (một bộ để thử nghiệm, một bộ để lắp đặt, sử dụng cho thang máy) thay vì một bộ như trước đây. Bà Nghi ước tính: “Tổng chi phí thử nghiệm đã lên tới 63 triệu đồng/thang, và tổng chi phí mua thêm thiết bị để thử nghiệm cùng chi phí thử nghiệm có thể lên tới hơn 200 triệu đồng/thang.”
Đây là khoản chi phí rất lớn, đặc biệt khi các thiết bị này đều là những thành phần chính, có giá trị cao của thang máy.
Hơn nữa, theo quy định thì kết quả thử nghiệm chỉ có hiệu lực theo từng sản phẩm (nếu nhập khẩu đơn chiếc) hoặc từng lô hàng hóa. Điều này có nghĩa là mỗi bộ thang máy nhập về, dù các thiết bị có cùng model, bản vẽ và thông số kỹ thuật, đều phải thử nghiệm lại từ đầu, không được áp dụng kết quả từ lô hàng trước. Quy định này khiến chi phí bị đội lên gấp bội, tạo gánh nặng tài chính khổng lồ cho doanh nghiệp.
Bên cạnh chi phí thử nghiệm và mua sắm thiết bị, các doanh nghiệp còn đặc biệt lo lắng về vấn đề thời gian thử nghiệm và cấp hợp quy thang máy. Trước đây, thời gian cấp hợp quy chỉ mất khoảng 3-5 ngày. Tuy nhiên, sau khi Thông tư 13 có hiệu lực, riêng thời gian thử nghiệm dự kiến do Vinacontrol thông tin đã lên tới 5-15 ngày.
Nhiều doanh nghiệp e ngại, tổng thời gian thử nghiệm và cấp hợp quy kéo dài sẽ gây chậm trễ nghiêm trọng tiến độ bàn giao theo hợp đồng đã ký với khách hàng. Các đơn vị cấp hợp quy hiện cũng đang lúng túng trước những thay đổi của Thông tư 13, khiến các bộ hồ sơ của doanh nghiệp bị đình trệ.
Đặc biệt, với những lô thang máy đang về dở dang, chưa kịp mua linh kiện dự phòng, ngay cả đơn vị thử nghiệm Vinacontrol cũng chưa có câu trả lời về cách xử lý.
Bà Phạm Thị Hà Tĩnh, đại diện Thang máy Mitsubishi Việt Nam, chia sẻ tình trạng thiết bị thang máy đã thông quan tại cảng nhưng bị vướng ở khâu hợp quy, buộc Mitsubishi phải tạm ngừng giao hàng.
Các hồ sơ hợp quy chậm trễ đang khiến nhiều doanh nghiệp đối mặt với chi phí lưu bãi, lưu kho gia tăng
“Không có hợp quy thì không thể bàn giao chứng nhận hợp quy cho Cục Việc làm, không thể đăng ký chất lượng hàng hóa, không thể làm thủ tục hải quan cho các lô hàng sau. Và đương nhiên, không có hợp quy thì không thể kiểm định,” bà Tĩnh nhấn mạnh những hệ lụy dây chuyền ảnh hưởng đến toàn bộ hoạt động kinh doanh của hãng.
Việc tạm ngừng giao hàng này còn kéo theo các chi phí phát sinh khổng lồ như chi phí lưu container tại cảng rất cao (22 USD/container 20 feet/ngày; 88 USD/container 40 feet/ngày). Đây là gánh nặng tài chính không nhỏ mà doanh nghiệp phải gánh chịu ngoài dự kiến.
Một khoản chi phí khác cũng khiến doanh nghiệp đau đầu là việc vận chuyển sản phẩm đến nơi thử nghiệm. Hiện cả nước chỉ có một phòng thử nghiệm của Vinacontrol tại Hà Nội. Điều này đồng nghĩa với việc các doanh nghiệp tại các địa phương, vùng miền trên cả nước đều phải vận chuyển thiết bị thử nghiệm về phòng thử nghiệm Vinacontrol tại Hà Nội.
Phòng thử nghiệm được chỉ định thử nghiệm phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với sản phẩm, hàng hóa nhóm 2 của Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol được đặt tại 25-27 Trương Định, phường Trương Định, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội. (Ảnh chụp thời điểm tháng 12/2023)
Bà Nguyễn Thị Ngọc Lan từ Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Thuận Anh, một doanh nghiệp chuyên nhập khẩu thiết bị phụ trợ thang máy, bức xúc chia sẻ: “Vừa rồi chúng tôi có lô máy kéo mới nhập về và được yêu cầu gửi sản phẩm ra Hà Nội để kiểm tra thử nghiệm. Một lô nhập về cả trăm cái máy kéo với 10 loại khác nhau, chúng tôi không thể nào đóng gói rồi vận chuyển ra Hà Nội để Vinacontrol kiểm tra được.”
Đại diện Công ty Thuận Anh cho biết thêm, chi phí thử nghiệm cho một máy kéo đã là 12 triệu đồng/máy. Với một lô hàng lớn như của công ty bà, tổng chi phí thử nghiệm có thể lên tới gần 200 triệu đồng chỉ riêng cho việc thử nghiệm, chưa tính tới những chi phí phát sinh liên quan.
“Như vậy, rõ ràng chi phí tăng lên rất lớn, doanh nghiệp buộc phải tăng giá bán, và nếu như tất cả các doanh nghiệp đều tăng giá bán thì liệu đây có phải là giải pháp tốt cho toàn bộ thị trường hay không?”, bà Nguyễn Thị Ngọc Lan nhấn mạnh.
Với hàng loạt chi phí phát sinh từ quy định mới, như tiền thử nghiệm, mua thiết bị dự phòng, vận chuyển sản phẩm đi kiểm định và thiệt hại do chậm tiến độ, các doanh nghiệp thang máy đang đứng trước áp lực tài chính vô cùng lớn. Trong bối cảnh này, việc điều chỉnh tăng giá bán sản phẩm trở thành lựa chọn gần như bắt buộc để duy trì hoạt động.
Hệ quả trực tiếp là người tiêu dùng cuối cùng sẽ phải gánh chịu. Giá thang máy – vốn đã là một khoản đầu tư đáng kể trong các dự án xây dựng – sẽ tăng mạnh, kéo theo chi phí tổng thể của nhà ở, chung cư và các công trình khác, làm gia tăng gánh nặng tài chính cho toàn xã hội.
Liệu những bất cập từ Thông tư 13 có sớm được xem xét và tháo gỡ để đảm bảo sự hài hòa giữa mục tiêu quản lý và phát triển thị trường?
Doanh nghiệp kiến nghị sửa đổi quy định thử nghiệm trong nước, siết chặt hậu kiểm
Thông tin mới cập nhật
