Thế hệ của chúng tôi là một thế hệ lạ lùng – những đứa trẻ lớn lên ở thời kỳ bao cấp và trưởng thành trong những năm tháng đổi mới, rồi đây sắp sửa thành lớp người “cũ” lơ ngơ với cuộc sống hiện đại. Đời người ai cũng trải qua những nốt thăng trầm nên phải chăng vì thế mà một chiếc thang máy cũng đủ khiến  ta bồi hồi hoài cổ. Nghĩ cũng thật buồn cười.   

 Bỗng nhớ về ngày xưa…  

“Nhớ nhỉ năm nào hai đứa bé 
Mải đếm bậc lên vấp sưng đầu 
… 
Mười ba bậc cầu thang sang năm 
Mẹ tính đón em về rồi sửa
Cho gần hơn ca tối em làm 
Tiếng guốc đêm về quây bóng cửa”(*)  

Đã có thời bé xíu quanh quẩn bên cái cầu thang chung cư với đôi dép tổ ong lỗ chỗ, mải chơi trò đếm bậc thang không biết chán, đến giờ mẹ gọi cơm lại tất tả chạy lên nhà mà vào mâm vẫn thở hổn hển. Một thời chứng kiến góc cầu thang là chỗ hẹn hò của bao bạn trẻ…  

Rồi thì hết cảnh ở chung cư, còn cái cầu thang thì vẫn hiện hữu ngay trong nhà. Cầu thang chẳng còn phải dùng chung và cũng chẳng còn nhảy lóc cóc đếm từng bậc như trước. Cầu thang lúc ấy là những ngày dìu bà ngoại chống gậy lên xuống, là lối quen thuộc đỡ vợ nặng nhọc khi mang bầu chín tháng mười ngày run sợ trượt ngã. Cứ thế, nó thân thuộc gắn liền mãi trong ký ức từ thuở ấu thơ đến trưởng thành.  Ấy vậy nên hoài niệm về những bậc cầu thang âu cũng là tất, lẽ, dĩ, ngẫu của những lớp người chúng tôi. 

Nhưng rồi ai cũng phải lớn lên, và cái gì rồi cũng phải “lớn lên”  

Dù muốn nhấm nháp những kỷ niệm đẹp, muốn giữ mãi góc cầu thang bé nhỏ khi cuộc sống xung quanh thay đổi đến chóng mặt, nhưng nếu ta lại cứ quanh quẩn mãi ở đấy – thì làm sao có thể “lớn lên” được để còn ngắm nhìn con cháu trưởng thành?   

Thi thoảng vào chung cư hiện đại chẳng còn thấy cảnh vui đùa ngày xưa,  để thang bộ nằm chỗ buồn thiu, có chăng chỉ là một vài anh hút thuốc trầm tư hay ghé. Cũng thấy sao buồn buồn nhưng rồi chợt nghĩ: nếu không có cái thang máy thì leo sao nổi mấy chục tầng, chung cư giờ đâu phải cứ dăm tầng như trước. Dân công sở lại càng thấy rõ lợi ích của thang máy mỗi khi chạy đua với thời gian, giờ làm. 

Trong khi bây giờ tốc độ phát triển nhanh chóng mặt, thế giới còn đang quay cuồng với cách mạng 4.0 mà mình cứ muốn mãi bước từng bước chậm rãi trên cầu thang bộ thì bao giờ mới hết lạc hậu, bao giờ mới đuổi kịp văn minh thế giới?   

Cuối cùng chẳng những chung cư thay đổi, đến cả chính ngôi nhà mình cũng thay đổi. Có điều kiện xây ngôi nhà mới cũng muốn lắp đặt chiếc thang máy gia đình. Nhớ ngày xưa bà ngoại lên xuống cầu thang khó khăn nên phải ở tầng thấp, dễ lạnh. Hôm nay thật ấm lòng thấy mẹ dễ dàng lên xuống các tầng, rồi chục năm sau khi gối đã chùng, chân đã mỏi cũng như mẹ phải cậy nhờ vào chiếc thang máy. 

Rồi thì con cái cũng lấy vợ gả chồng, thêm chút nữa có cháu bồng cháu bế. Nhiều lúc ngẫm cũng thấy nhà có cái thang máy tiện nghi hơn bao nhiêu: Nhà mình thêm đẹp –  thêm an toàn, lên xuống giỗ chạp hương khói tổ tiên không còn là cực hình nữa.  

Thang bộ cũng chẳng phải là quá khứ mà vẫn luôn ở đấy, cứ tiếp tục những điều mà xưa giờ vẫn là bổn phận và chứa đầy ký ức của những năm tháng cảm xúc. Nhưng thay vì chỉ có một mình như ngày xưa, anh bạn lớn tuổi giờ đây đã có thêm chiếc thang máy bầu bạn. Đôi bạn cứ người này mạnh điểm nọ, người khác mạnh điểm kia cùng nhau cống hiến hỗ trợ hết mình cho gia chủ.  

Tôi bước vào chiếc thang máy và nghĩ về những bậc cầu thang rồi mỉm cười khi nhớ về ngày xưa và vui mừng cho hiện tại.   

Ai muốn quen mà chẳng phải lạ, hãy cứ thay đổi để “lớn lên” mà không “lớn xuống” và để tiến bộ mà không đứng sau. 

*Trích bài thơ “Mười ba bậc cầu thang” – Vũ Đình Văn