TCTM – Thông tư 13/2024/TT-BLĐTBXH có hiệu lực, mọi thiết bị an toàn thang máy phải thử nghiệm lại trong nước. Tuy nhiên, với duy nhất một tổ chức thử nghiệm được chỉ định trên toàn quốc, nhiều doanh nghiệp lo ngại về công suất đáp ứng, chi phí và nguy cơ ách tắc thị trường.
Thông tư 13/2024/TT-BLĐTBXH (sau đây gọi là Thông tư 13), được ban hành ngày 5/12/2024 và có hiệu lực từ ngày 1/2/2025, đã chính thức bãi bỏ Điều 6 của Thông tư 26/2018/TT-BLĐTBXH. Điều khoản này trước đây cho phép “thừa nhận, sử dụng kết quả thử nghiệm của phòng thử nghiệm tại nước ngoài”.
Theo ông Ngô Hồ Á – Đại diện Công ty CP Kiểm định Kỹ thuật, An toàn và Tư vấn Xây dựng – INCOSAF, cho biết với những thay đổi tại Thông tư 13, mọi thiết bị an toàn thang máy sẽ buộc phải thử nghiệm lại tại các phòng thử nghiệm trong nước được chỉ định, thay vì được hợp quy dựa trên kết quả thử nghiệm của nhà sản xuất như trước đây.
Ông Ngô Hồ Á cũng khẳng định phòng thử nghiệm duy nhất Việt Nam hiện đang có là phòng thử nghiệm của Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol được đặt tại Hà Nội. Việc trông chờ duy nhất vào đơn vị thử nghiệm là Vinacontrol sẽ ảnh hưởng tài chính và thời gian của doanh nghiệp.
Cụ thể, theo Quyết định 496/QĐ-BLĐTBXH của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội ban hành ngày 27/02/2025 về việc chỉ định tổ chức thử nghiệm, Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol là tổ chức được chỉ định thực hiện việc thử nghiệm phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với sản phẩm, hàng hoá nhóm 2 thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội.
Căn cứ Danh mục phạm vi các sản phẩm, hàng hoá nhóm 2 được chỉ định thử nghiệm kèm theo Quyết định 496/QĐ-BLĐTBXH, tại mục VI: Thang máy; các bộ phận an toàn thang máy (Các loại thang máy có tốc độ tối đa đến 6 m/s), đơn vị này sẽ thực hiện thử nghiệm 5 bộ phận an toàn thang máy, gồm:
1. Thiết bị khóa cửa cửa tầng và khóa cửa cabin;
2. Bộ hãm an toàn;
3. Hệ thống phanh của máy dẫn động;
4. Bộ khống chế vượt tốc;
5. Bộ giảm chấn.
Như vậy, hiện Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol được chỉ định thực hiện thử nghiệm 5/6 thiết bị an toàn thang máy bắt buộc phải hợp quy. Riêng van ngắt/van một chiều của thang máy thủy lực vẫn chưa nằm trong phạm vi thử nghiệm được cấp phép.
Tại cuộc thảo luận, lấy ý kiến của Hiệp hội Thang máy Việt Nam về Thông tư 13 diễn ra chiều 9/6/2025, nhiều doanh nghiệp thang máy cũng bày tỏ lo ngại rằng với số lượng hàng trăm nghìn thang máy đang lắp đặt và đưa vào sử dụng trong một năm đều đổ về phòng thử nghiệm này, liệu Vinacontrol có đủ khả năng, công suất để đáp ứng khối lượng công việc khổng lồ hay không?
“Nếu áp dụng Thông tư 13, sẽ phải mất thời gian bao lâu một phòng thử nghiệm duy nhất của Công ty Vinacontrol thử nghiệm xong cả hàng trăm nghìn thang máy đang lắp đặt và đưa vào sử dụng trong một năm?” – Ông Nguyễn Hồng Thái, Đại diện Công ty TK Elevator Việt Nam thắc mắc về khả năng đáp ứng của Vinacontrol.
Theo quy định của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật và Luật Chất lượng sản phẩm hàng hoá, việc ban hành QCVN và việc chỉ định đơn vị đánh giá sự phù hợp được thực hiện độc lập và tương đối tách biệt. Trong giai đoạn xây dựng QCVN, chưa có quy định bắt buộc phải thuyết minh hay thẩm định về năng lực của các đơn vị đánh giá sự phù hợp.
Điều này dẫn đến nguy cơ các quy chuẩn được ban hành nhưng không có đơn vị đánh giá sự phù hợp có khả năng làm thủ tục hợp quy. Đây là một rủi ro rất lớn vì có thể làm ách tắc toàn bộ việc cung ứng loại sản phẩm, hàng hoá thuộc diện phải áp dụng quy chuẩn.
Ngay cả khi có đơn vị đánh giá sự phù hợp, nhưng nếu số lượng quá ít hoặc không đủ công suất, tình trạng ách tắc hàng hóa vẫn có thể xảy ra. Hơn nữa, điều này còn dẫn đến nguy cơ độc quyền trong cung cấp dịch vụ, tạo thêm rào cản cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và làm suy yếu môi trường cạnh tranh lành mạnh.
Hiện nay, phòng thử nghiệm của Công ty CP Chứng nhận và Kiểm định Vinacontrol tại 25-27 Trương Định, quận Hai Bà Trưng, Hà Nội là phòng thử nghiệm duy nhất trên toàn quốc được Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội chỉ định để thử nghiệm các sản phẩm, hàng hóa nhóm 2, bao gồm thang máy. (Ảnh chụp thời điểm tháng 12/2023).
Vấn đề thiếu các đơn vị thử nghiệm đánh giá sự phù hợp không phải là câu chuyện riêng của ngành thang máy. Thực tế, đã có những trường hợp sản phẩm, hàng hóa được yêu cầu phải có chứng nhận hợp quy được cấp bởi tổ chức đánh giá sự phù hợp – nhưng trên thực tế lại không có tổ chức đánh giá sự phù hợp nào được chỉ định. Hệ quả trực tiếp của tình trạng này là ách tắc hàng hóa nhập khẩu, gây thiệt hại nghiêm trọng cho doanh nghiệp.
Đối với sản phẩm keo dán gỗ, phiên bản QCVN 03-01:2018/BNNPTNT Keo dán gỗ năm 2018 yêu cầu kết quả chứng nhận hợp quy phải được cấp bởi tổ chức đánh giá sự phù hợp được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chỉ định.
Tuy nhiên, không tổ chức nào được chỉ định sau khi QCVN có hiệu lực thi hành, gây ách tắc lưu thông hàng hoá nhập khẩu tại cảng. Bộ đã phải chỉ định gấp 03 tổ chức ngay trong ngày và loại bỏ yêu cầu này tại phiên bản sửa đổi 2022, công nhận kết quả chứng nhận hợp quy bởi các tổ chức thực hiện đăng ký hoạt động chứng nhận theo quy định tại Nghị định số 107/2016/NĐ-CP của Chính phủ quy định về điều kiện kinh doanh dịch vụ đánh giá sự phù hợp.
Hai QCVN 127:2021/BTTTT về Thiết bị đầu cuối mạng thông tin di động 5G độc lập – Phần truy nhập vô tuyến và QCVN 129:2021/BTTTT về Thiết bị đầu cuối mạng thông tin di động 5G lai ghép – Phần truy nhập vô tuyến áp dụng cho công nghệ 5G chủ yếu tại các thiết bị đầu cuối như điện thoại di động.
Vào thời điểm các QCVN này được ban hành và có hiệu lực, Việt Nam không có phòng thử nghiệm nào có thể cung cấp dịch vụ cho tất cả các chỉ tiêu của 02 QCVN này.
Bộ Thông tin và Truyền thông sau đó đã có văn bản cho phép miễn một số chỉ tiêu thử nghiệm tại hai QCVN này mà Việt Nam chưa có nhà cung cấp dịch vụ. Tuy nhiên, đến năm 2023, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Thông tư số 04/2023/BTTTT yêu cầu phải thực hiện tất cả các chỉ tiêu với thời hạn có hiệu lực là 45 ngày – tức tổng thời gian từ khi Thông tư 04 được ban hành tới khi chính thức có hiệu lực là 45 ngày.
Điều này gây tác động rất lớn đến chuỗi cung ứng điện thoại di động tại Việt Nam vào thời điểm đó do không có đơn vị đánh giá sự phù hợp có thể đáp ứng. Bộ Thông tin và Truyền thông sau đó đã phải gấp rút đơn phương công nhận phòng thử nghiệm tại nước ngoài để giúp giải phóng hàng hoá cho doanh nghiệp.
Bộ cũng làm việc với các đơn vị thử nghiệm trong nước để nhanh chóng chỉ định được đơn vị đánh giá sự phù hợp. Theo phản ánh của một số doanh nghiệp, chi phí đầu tư máy móc thử nghiệm đáp ứng yêu cầu lên đến hàng chục tỷ đồng. Do số lượng đơn vị được chỉ định ít nên chi phí thử nghiệm cho mỗi model hiện rất cao.
“Chi phí thử nghiệm và hợp quy cho điện thoại 5G sau năm 2022 lên tới 3 tỷ đồng, giờ đang ổn định khoảng 1 tỷ đồng/mẫu. Chúng tôi ghi nhận trong năm 2023, số lượng điện thoại 5G của một số hãng ra thị trường chỉ còn 1/3 so với trước năm 2022. Liệu có phải do chi phí tuân thủ quá cao so với quy mô thị trường?”, ông Trần Thanh Phương, Giám đốc Công ty TNHH ExtendMax Việt Nam chia sẻ tại buổi hội thảo do VCCI tổ chức.
Tình trạng thiếu năng lực thử nghiệm trong nước diễn ra khá phổ biến đối với các sản phẩm công nghệ thông tin và viễn thông thuộc sự quản lý của Bộ Thông tin và Truyền thông. Trong bối cảnh đó, Bộ trưởng đã ban hành Thông tư số 10/2023/TT-BTTTT và Thông tư 02/2024/TT-BTTTT nhằm ngưng hiệu lực thi hành của một phần hoặc toàn bộ quy chuẩn đối với các thiết bị 5G, WiFi, NFC, sạc không dây,…(*)
* Chẳng hạn như: QCVN 117:2020/BTTTT Thiết bị đầu cuối thông tin di động mặt đất – Phần truy nhập vô tuyến; QCVN 53:2017/BTTTT Thiết bị vi ba số điểm-Điểm; QCVN 55:2023/BTTTT Về thiết bị vô tuyến cự ly ngắn dải tần từ 9 kHz đến 25 MHz và thiết bị vòng từ hoạt động trong dải tần từ 9 kHz đến 30 MHz TTT.
Việc tạm hoãn hiệu lực này được giải thích là nhằm đợi các phòng thử nghiệm trong nước nâng cấp năng lực trước khi có thể áp dụng đầy đủ. Nếu điều này được tiên liệu và đưa ra lộ trình áp dụng ngay từ khi ban hành quy chuẩn lần đầu thì khó khăn vướng mắc đã không xảy ra.
Trường hợp 03: Thiếu đơn vị thử nghiệm thuốc thú y
QCVN 01-187:2018/BNNPTNT Thuốc thú y – Yêu cầu chung yêu cầu phải thử nghiệm đối với mặt hàng thuốc thú y. Hiện chỉ có ba đơn vị đủ năng lực thử nghiệm trên toàn quốc và đều là các đơn vị công lập. Cụ thể là Trung Tâm Kiểm Nghiệm Thuốc Thú Y Trung Ương I, Trung tâm Kiểm nghiệm Thuốc Thú y Trung ương II trực thuộc Cục Thú y, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn và Viện Kiểm nghiệm an toàn vệ sinh thực phẩm quốc gia trực thuộc Bộ Y tế. Việc có quá ít đơn vị cung cấp dịch vụ khiến các doanh nghiệp sản xuất thuốc thú y phải mất nhiều thời gian để làm thủ tục và chi phí cao.
Bài học từ các trường hợp không có hoặc không đủ đơn vị đánh giá sự phù hợp trong các lĩnh vực, sản phẩm khác kể trên là vấn đề cần phải được xem xét kỹ lưỡng.
Trong bối cảnh hiện tại, câu hỏi lớn đặt ra là: Liệu những bất cập từ Thông tư 13 có sớm được xem xét và điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn thị trường, đảm bảo sự hài hòa giữa mục tiêu quản lý chặt chẽ và sự phát triển bền vững của ngành thang máy, tránh gây thiệt hại cho cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng?
Doanh nghiệp kiến nghị sửa đổi quy định thử nghiệm trong nước, siết chặt hậu kiểm
Thông tin mới cập nhật
