TCTM – Thang máy giờ đã không còn quá xa lạ với cư dân và đã trở thành hạng mục “không thể thay thế” trong nhiều công trình kiến trúc đô thị. Đặc biệt là các công trình dân dụng có chiều cao và khối tích lớn như chung cư cao tầng, trung tâm thương mại… Tuy nhiên, số liệu thực tiễn đánh giá tác động từ các cơn bão lớn gần đây đã cho thấy những nguy cơ cần được đảm bảo đối với các hệ thống thang máy khi có hiện tượng thời tiết thiên tai xảy ra.
Đánh giá về tổng thể, các tác động tiêu cực của đông bão đối với các hệ thống thang máy là rất đa dạng bao gồm: ngập lụt, thấm dột, áp lực gió làm tăng áp lực buồn thang… Chúng thường dẫn đến ảnh hưởng rất lớn đến khả năng sử dụng và vận hành tiện nghi, an toàn của thang máy.
Trong bối cảnh các hệ thống thang máy đang đóng vai trò “không thể thay thế” trong các toà nhà chung cư cao tầng, trung tâm thương mại… điều này sẽ không chỉ gây nên sự bất tiện cho dân cư và người sử dụng, mà còn kéo theo nguy cơ uy hiếp tính mạng của người dân và cả những rủi ro gia tăng chi phí tài chính trong sửa chữa, khắc phục hậu quả.
Hình 1: Bản đồ vi trí các điểm ngập úng trong nội đô TP Hà Nội do bão số 5 – Bualoi gây ra vào sáng ngày 02/10/2025 (nguồn: website công ty TNHH một thành viên thoát nước Hà Nội)
Về tình trạng ngập lụt do mưa bão, trong nhiều năm gần đây, cùng với tình trạng phát triển nhà cao tầng nóng tại nhiều đô thị lớn và diễn biến ngày càng phưc tạp về tần suất và mức độ tác động, thiệt hại, các nguy cơ tiềm ẩn mất an toàn do ngập lụt đối với các hệ thống thang máy cũng có xu hướng tăng cao.
Cụ thể, tại Hà Nội, do tác động của hoàn lưu bão số 10 – Bualoi, trận mưa lịch sử ngày 30/09/ 2025 mới đây đã biến cả đô thị thành biển nước lớn với gần 30 điểm úng ngập lớn tại khu vực nội đô. Trong đó, nhiều khu đô thị mới với hệ thống nhà cao tầng có chiều cao và khối tích lớn cũng không tránh khỏi bị ảnh hưởng tiêu cực của ngập lụt, bao gồm cả việc uy hiếp các hệ thống thang máy.
Hình 2: Hình ảnh các chung cư cao tầng tại Hà Nội bị ngập lụt những ngày cuối tháng 09 và đầu tháng 10/2025 do tác động của hoàn lưu bão số 10 – Bualoi (nguồn: internet)
Trước đó, tại Hà Nội, ngày 26/08/2025 do ảnh hưởng bão số 5 – Kajiki, trận mưa bão dữ đội đã làm nhiều khu đô thị và nhiều toà chung cư cao tầng bị uy hiếp do úng ngập.
Một cách trực tiếp, ngập lụt có thể làm gián đoạn khả năng sử dụng vận hành các hệ thống thang máy trong các toà nhà cao tầng. Người dân tại chỗ phải sử dụng thang bộ để di chuyển từ tầng dưới lên các toà nhà cao hàng chục tầng của toàn nhà. Bên cạnh đó, tình trạng ngập úng cũng có khả năng gây nên tai nạn chập hỏng các hệ thống cơ điện, điều khiển các hệ thống thang dẫn đến làm phát sinh các chi phí sửa chữa, khắc phục hỏng hóc.
Hình 3: Hình ảnh toà nhà chung cư và hệ thống thang máy toà nhà chung cư Ecohome 1 bị ngập lụt do tác động của bão số 5 – Kajiki ngày 26/08/2025 (nguồn: internet)
Tiếp đó, các trận mưa lớn cũng gây nên tình trạng thấm dột, gây ra các sự cố chập cháy các hệ thống cơ điện của thang máy.
Cùng với đó, trong các trậng mưa bão lớn, cũng có nhiều ý kiến người dân cho phản ánh việc khi có gió, lốc lớn trước và sau các cơn dông bão làm tăng áp lực buồng thang, gây tình trạng thang may không đóng được cửa hoặc buồng thang bị rung lắc mạnh khi di chuyển.
Dù thời gian vừa qua may mắn chưa có thông tin phản ánh về thiệt hại tính mạng của người dân đến từ sự cố thang máy do các trận mưa bão vừa qua, nhưng diễn biến phức tạp cả về tần suất và mức độ của mưa bão tại nhiều đô thị lớn đã nguy cơ uy hiếp gây mất an toàn cho người dân là có thực, cần sớm được nghien cứu nhận diện và áp dụng các giải pháp hạn chế các tác động bất lợi, đảm bảo an toàn cho tính mạng và tài sản của người dân. Trong đó, nhất thiết phải là việc áp dụng đồng bộ cho nhiều khâu bao gồm cả khâu thiết kế, thi công, sử dụng vận hành.
Về thiết kế, cần một thiết kế đạt chuẩn cấu trúc thang máy cho các toà nhà cao tầng. Trong đó, nghien cứu thiết kế sàn tầng trệt cao hơn mức ngập tối đa tại khu vực, để hạn chế ngập nước và tràn vào buồng thang máy. Cấu trúc phòng máy trên các tầng mái của toà nhà cao tầng cần bộ trí ở vị trí tối ưu vừa chống được ảnh hưởng tác động bát lợi của mưa bão và thám dột trên mái từ trên mái vào. Cấu trúc tường bao, cửa thông gió của phòng máy (nếu có) phải có khả năng đảm bảo độ kín nước, chống thấm dột, đông thời các kết cấu này cũng phải có sự bền vững đảm bảo chống lại các áp lực của gió bão và mưa hắt thông quan hệ thống vách phụ, mái che….
Đồng thời, thiết kế buồng thang cũng có thể nghiên cứu áp dụng các hệ thống cảm biến cho phe tự động đóng mở vừa đảm bảo tối khả năng thông gió thoát nhiệt cho hệ thống buồng máy nhưng cũng chống được nước mưa thấm đột, hắt trực tiếp vào phòng máy và buồng thang, là nơi có các hệ thống cơ điện dễ bị ảnh hưởng chập cháy. Các hố Pít thang máy cũng cần được thiết kế với hệ thống thoát nước tự nhiên và cưỡng bức một cách chủ động, hiệu quả. Tránh thiết kế bố trí hố Pít thang máy ở khu vực trũng thấp dễ ngập nước, đảm bảo hố thang luôn khô ráo và không bị ảnh hưởng bởi nước ngầm.
Hình 4: Do có thiết kế và thi công xây dựng sàn tầng trệt cao hơn đáng kể so với mực nước ngập nên toà nhà chung cư cao tầng tại KĐTM Ngoại giao đoàn (Hà Nội) dù bị ảnh hưởng ngập lụt nặng nề phía bên đường ngoài do hoàn lưu của cơn bão số 5 – Kajiki ngày 26/08/2025, nhưng buồng thang hoàn toàn không bị ngập nước và hệ thống thang máy vẫn hoạt động ổn định và an toàn (nguồn ảnh: tác giả)
Về thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị, đối với các đô thị có diễn biến gió bão, ngập lụt phức tạp, cần xem xét chú trọng khâu thi công xây dựng và lựa chọn, lắp đặt thiết bị trong đó, ưu tiên lựa chọn các hệ thống có độ kín nước và chống nước cao, hạn chế các thiệt hại về tài sản do chập cháy khi có nước xâm nhập. Đồng thời các hạng mục tường xây và bê tông khu vực hố thang máy, phòng máy phải đạt chuẩn, hận chế tối đa hiện tượng thấm dột nước dưới áp lực của mưa bão.
Các hố Pít thang máy cũng cần được thi công chống thấm kỹ lưỡng ngay từ giai đoạn xây dựng ban đầu. thi công lắp đặt băng cản nước đổ bê tông hố thang, áp dụng giải pháp chống thấm ngược bên trong và chống thấm thuận bên ngoài. Ưu tiên sử dụng vật liệu chống thấm chất lượng cao như màng chống thấm gốc bitumen hoặc polymer để vá trám bề mặt và các chỗ nứt, gẫy, đường giao nhau… hạn chế nước mưa gập thâm nhập trực tiếp vào hố thang.
Lựa chọn và trang bị các cabin thang máy có khả năng chịu nước, không bị chập cháy bảng điề khiển khi có thấm dột, cũng như khả năng ổn định cao khi có áp lực gió bão lớn. Nghiên cứu lắp đặt các hệ thống cảm biến để có thể tự động cảnh báo khi có nước ngập, thấp đột hoặc dông lốc mạnh tại các vị trí nhạy cảm, cho phép tạm dừng thang máy khi có thấm dột, ngập lụt và áp lực gió bão mạnh trong buồng thang để hạn chế các nguy cơ rủi ro gây thiệt hại sinh mạng con người.
Về sử dụng vận hành, bên cạnh luôn chuẩn bị đội ngũ nhân viên bảo trì và sửa chữa thang máy thường xuyên, cần sớm xây dựng một quy trình chuẩn tắc cho vận hành thang máy để mọi người dân và nhân viên toà nhà có thể cùng phối hợp thực hiện với kết quả cao nhất. Trong đó, ưu tiên tập trung vào quy trình bảo trì và kiểm tra định kỳ thang máy sau các trận mưa bão lớn. Thường xuyên dọn rác trong các hố Pít thang máy và ống thoát nước trên mái nơi có phòng máy, hạn chế hiện tượng ứ động nước gây thấm dột, ngập lụt. Đồng thời là các quy trình sử dụng và ứng cứu khẩn cấp hệ thống thang máy khi có thiên tai ngập lụt và dông lốc xảy ra.
Mong rằng thang máy sẽ luôn là một hệ thống giao thông đứng an toàn, tiện nghi, cho cư dân sử dụng trong các nhà chung cư cao tầng mà dông bão!
Thang máy trong kiến trúc trường học thế kỷ 21
Thang máy và thiên tai: Cảnh báo những nguy cơ
